In 2012 bracht 999Games de uitbreiding ‘Talisman’ uit in Nederland voor het bordspel, Stenen Tijdperk. In het Engels wordt deze overigens gewoon ‘Stone Age – The Expansion’ genoemd.
De beperkte oplage was al een tijdje niet meer verkrijgbaar. Maar blijkbaar was er genoeg vraag naar deze Stenen Tijdperk uitbreiding, omdat 999Games hem onlangs opnieuw uitbracht.
Tijd om Stenen Tijdperk Talisman nog eens onder de loep te nemen!
In dit blog over Stenen Tijdperk Talisman behandel ik de volgende onderdelen:
- Algemene Informatie
- Kort Speloverzicht
- Wat zit er in de doos?
- Wat is er nieuw?
- Stenen Tijdperk Talisman Review
- Stenen Tijdperk Talisman Kopen?
1 – Algemene Informatie
- Soort spel: Uitbreiding
- Aantal Spelers: 2-5 Personen
- Speelduur: 60 Minuten
- Vanaf Leeftijd: 10 Jaar
- Uitgever: 999Games
- Spelauteur: Bernd Brunnhofer
- Illustrator: Michael Menzel
- Te koop bij: 999Games.nl, Spellenrijk.nl en bol.com
2 – Kort Speloverzicht
“Het heeft lang geduurd om de nederzetting waar dit spel zich afspeelt te vestigen. Eerst ging het om een paar hutten en enkele families, maar er kwamen steeds meer stamleden bij en zo moest er dus steeds meer voedsel worden gevonden. Mooie, maar vooral praktische hutten werden gebouwd. Met bloed, zweet en tranen, en soms ook een beetje geluk, verzamelde de stamleden de benodigde grondstoffen.
Maar toen veranderden de tijden. De stamleden begonnen zich te versieren met tanden die ze door de jacht op wilde dieren kregen. Deze talismannen gaven aanzien en waren van grote waarde. Er kwamen ook andere voorwerpen, zoals armbanden. Het duurde niet lang, of er ontstond een levendige handel in deze prachtige zaken. Aanvankelijk werd eenmalig zaken gedaan, maar op den duur kwam er een handelspost in het dorp.
Het is nu aan de spelers om de nieuwe mogelijkheden te benutten of juist te vertrouwen op de oude gewoonten…”
3 – Wat zit er in de doos?
Hieronder zie je een lijstje van wat er in de doos zit. Daarna volgen de foto’s.
- 1 Verlenging speelbord.
- 1 Speeltableau (voor de 5e speler)
- 10 Nieuwe speelfiguren in het zwart
- 3 Nieuwe markeerstenen in het zwart
- 4 Markeerstenen in de kleuren uit het basisspel.
- 10 Talismannen (1 waard)
- 5 Armbanden (3 waard)
- 9 Nieuwe tegels met hutten
- 6 Nieuwe ‘Spielbox’ tegels met hutten
- 9 Nieuwe beschavingskaarten
- 5 100/200 Puntentegels
- 1 Boekje spelregels
Normaal gesproken begin ik met een foto van de doos, maar met schaamrood op de kaken moet ik bekennen dat ik die heb weggegooid. Alles past namelijk gewoon in de doos van het oorspronkelijke spel.
Ditmaal begin ik dus met de spelregels. Het boekje bevat 8 bladzijdes inclusief voor- en achterkant:
Je krijgt één nieuw tableau voor speler #5:
En daar horen natuurlijk 10 stamleden, 2 kleine markeerstenen en 1 grote markeersteen bij:
Ook zitten er vijf 100/200 Puntentegels bij de uitbreiding. Mocht je het scorebord rond zijn en 100 punten hebben, dan krijg je zo’n fiche. Ga je er nóg een keer omheen? Dan draai je ‘m om naar de 200.
Dan de onderdelen die Stenen Tijdperk Talisman de naam geven! Hieronder zie je de talismannen in de vorm van tanden en armbanden:
Dan is er nog een speelbord dat je deels over het originele speelbord heen legt. Hierop zie je het handelsspoor én een plek waar een 5e stapel beschavingskaarten komt:
Ook krijg je onderstaande nieuwe beschavingskaarten:
Speciaal voor Stenen Tijdperk Talisman zijn onderstaande hutten gemaakt:
Als extraatje zijn onderstaande 6 ‘Spielbox’ hutten toegevoegd. Deze tegels bevonden zich ooit in de almanak van het Duitse vakblad Spielbox.
4 – Wat is er nieuw?
Stenen Tijdperk Talisman brengt een aantal veranderingen met zich mee voor het oorspronkelijke spel. Hieronder omschrijf ik welke veranderingen dat zijn:
4.1 – Je kunt Stenen Tijdperk nu met 5 spelers doen!
Dit is de eerste wijziging. Dankzij een extra spelerstableau en bijbehorende zwarte speelfiguren, kan er een 5e speler meedoen. Let wel op, je kunt Stenen Tijdperk 5 personen spelen als je Talisman toevoegt. Het originele spel kan nog steeds slechts met 4 spelers.
4.2 – Er is een nieuwe ‘grondstof’: de talisman!
Dit is de grootste toevoeging aan het originele spel. Je kent natuurlijk al voedsel, hout , leem, steen en goud. Maar met de Talisman uitbreiding worden hier talismannen aan toegevoegd in de vorm van tanden (= 1 talisman) en armbanden (= 3 talismannen) aan toegevoegd.
De talismannen worden als voorraad tussen het voedsel gelegd. Geen gekke gedachte als je bedenkt dat de talismannen afkomstig zijn dieren. Ook wordt er een nieuw speelbord over het oude bord heen gelegd. Hiermee komt er naast de Gereedschapmaker, de Hut en de Akker een extra veld: de Handelspost.
Hier kan elke ronde één speler twee van haar stamleden plaatsen. In de fase ‘Acties Uitvoeren’ pakt de speler beide meeples en zet deze weer op zijn of haar tableau. De speler gaat nu 2 plaatsen vooruit op het handelsspoor en krijgt 2 talismannen (die krijg je alleen als je vooruit gaat!).
Er zijn 4 gebieden op het handelsspoor waar je kunt komen te staan:
- 0
- 2 : 1
- 1 : 1
- 1 : 2
Sta je op de 0? Dan kun je niet ruilen.
Sta je op de 2 : 1? Dan mag je 1x per beurt 2 grondstoffen naar keuze ruilen voor 1 andere grondstof naar keuze.
Sta je op 1 : 1? Dan mag je 1x per beurt 1 grondstof naar keuze ruilen voor 1 andere grondstof naar keuze.
Sta je op 1 : 2? Dan mag je 1x per beurt 1 grondstof naar keuze ruilen voor 2 andere grondstoffen naar keuze!
Let wel: dit ruilen mag dus 1x per beurt én het moet direct gebeuren bij het bouwen van een hut óf het kopen van een beschavingskaart. Je kunt dus niet even tussendoor zeggen: ik wissel even iets in. Ook mag je geen voedsel ruilen.
4.3 – Een 5e stapel beschavingskaarten
Op het nieuwe speelbord zie je ook een rechthoekig gearceerd veld waar beschavingskaarten passen. Hier leg je de trekstapel neer. De bovenste kaart draai je om. Als een speler hier zijn stamlid op zet, kan hij of zij deze voor 3 talismannen kopen. Betaalt hij 6 talismannen? Dan krijgt hij de dichte kaart die eronder ligt ook!
4.4 – Nieuwe hutten en beschavingskaarten
In totaal komen er 15 nieuwe huttentegels en 9 nieuwe beschavingskaarten in het spel.
Van die huttentegels zijn er 9 speciaal voor Talisman ontwikkeld. Je herkent deze aan het groene blaadje links onderin op de tegel. De andere 6 huttentegels zijn als extraatje toegevoegd en komen uit het Spielbox magazine.
De meeste nieuwe huttentegels kenmerken zich door de talisman die erop staat afgebeeld. De onderste rij tegels verdienen wat extra toelichting. Als je deze hut namelijk bouwt, creëer je een eigen plek waar je maximaal 3 stamleden mag plaatsen om met korting te dobbelen voor een grondstof.
Bij de beschavingskaarten zijn 3 opvallende nieuwe dingen.
De eerste is een armband op groene achtergrond. Dit is een extra symbool die met de symbolen uit het oorspronkelijke spel kan worden gecombineerd. Daarmee ontstaat zelfs de mogelijkheid dat je geen 8×8 (=64), maar zelfs 9×9 (=81) punten haalt met die symbolen!
De tweede is het handelsspoor op de zandkleurige achtergrond. Aan het einde van het spel vermenigvuldig je de totale waarde met je positie op het handelsspoor en dat zijn je punten.
De derde en laatste opvallende toevoeging aan de beschavingskaarten zijn nieuwe dobbeltabellen. Bij een 1 krijg je twee voedsel, bij een 2 krijg je twee talismannen, bij een 3 krijg je één grondstof naar keuze, bij een 4 krijg je een gedekte beschavingskaart, bij een 5 mag je één plaats op het handelsspoor vooruit (krijg je dus ook twee talismannen!) en bij 6 moet je een extra stamlid op je tableau zetten.
5 – Stenen Tijdperk Talisman Review
De allereerste keer dat ik met deze uitbreiding speelde dacht ik: “Wow, dit is véééél te sterk!” Ik was in de veronderstelling (en mijn medespelers ook) dat je oneindig vaak per beurt mocht ruilen voor iets anders. Maarja, met zo’n sterke toevoeging… dan gaat iedereen altijd daarvoor en is het spel niet meer leuk.
Gelukkig was er een vriend die ons op de vingers tikte. Die benadrukte dat je slechts 1x per beurt mag ruilen! En dat veranderde alles. Iets wat veel te sterk was, werd terug geduwd en het spel was weer in balans.
Sterker nog, veel mensen klagen altijd over het feit dat je te afhankelijk bent van de dobbelstenen. Hebben ze hout nodig? Dan dobbelen ze vaak slecht en halen ze het niet. Hoewel ik vind dat deze spelers hun stamleden dan maar beter moeten verdelen, kun je er ook gewoon voor kiezen om Stenen Tijdperk Talisman toe te voegen.
Het talisman-onderdeel biedt je namelijk een vangnet, zodat je minder afhankelijk bent van de geluksfactor die de dobbelsteen met zich meebrengt. Dobbel je slecht? Dan kun je altijd gaan ruilen. Sterker nog, als je jouw Stenen Tijdperk strategie volledig op het ruil-mechanisme baseert, minimaliseer je die geluksfactor. Het wil alleen niet zeggen dat je wint.
De toegevoegde beschavingskaarten en huttentegels zorgen voor wat extra variatie, maar vind ik verder niet heel spannend. Onderstaande huttentegels vind ik zelfs een beetje ’tricky’ om toe te voegen. Ze zijn erg handig, maar in mijn ervaring profiteert er meestal maar 1 speler van.
In een spel met 2 of 3 spelers gaan er namelijk veel huttentegels uit het spel. Als er dan eentje in het spel komt, heeft de speler die deze koopt best een voordeel ten opzichte van de anderen. Maar dit is eigenlijk het enige nadeel in mijn ogen.
Nouja, de prijs kan nadelig zijn. Die lijkt met 30 euro aan de hoge kant, omdat de adviesprijs van het originele spel op 40 euro ligt. En daar zit echt veel meer in qua onderdelen. Maarja, dat is nu eenmaal hoe het werkt. Er worden relatief minder uitbreidingen gedrukt dan originele spellen. En bij hogere oplages worden de productiekosten lager. Je snapt het al, bij lagere oplages (zoals Stenen Tijdperk Talisman) blijven de productiekosten hoger. Ik denk dat dit de reden is van de prijs.
Dus ja, ik snap waar die 30 euro vandaan komt. Maar hij is misschien een tikkeltje aan de hoge kant.
Samenvattend mijn Stenen Tijdperk Talisman Review: Een ietwat prijzige toevoeging die voor meer variatie zorgt en waardoor ‘dobbelsteen-haters’ het Stenen Tijdperk van 999Games in principe ook wat meer zouden kunnen waarderen!
Volg Spellenwijs.nl voor nieuwe spellen en reviews!
6 – Stenen Tijdperk Talisman kopen?
Je kunt het Stenen Tijdperk Talisman bestellen op 999Games.nl, Spellenrijk.nl en bol.com.
Nu ben jij aan de beurt!
In dit blog heb ik de uitbreiding ‘Talisman’ voor het bordspel Stenen Tijdperk onder de loep genomen. Ik heb laten zien wat er zoal in de doos zit, wat er allemaal nieuw is. Tot slot gaf ik mijn Stenen Tijdperk Talisman Review.
Wat vind jij van deze uitbreiding? Deel je mijn mening of juist totaal niet? Ik hoor je mening graag in een reactie!