Antoine Bauza heeft talloze titels op zijn naam staan. Favorieten voor mij zijn toch wel Hanabi, Takenoko, Draftosaurus en ja hoor, het indrukwekkende 7 Wonders. Dit spel kwam in 2010 uit, heeft inmiddels talloze uitbreidingen én werd in 2020 in een nieuw jasje gehesen.
In dit blog laat ik je VEEL foto’s zien, geef ik de speluitleg én deel ik mijn 7 Wonders spel review.
NB: Ik behandel de editie uit 2020, ofwel de v2, 2nd Edition of Tweede versie.
Voordat je begint met lezen: Asmodee gaf mij het bordspel 7 Wonders zodat ik er een interessant blogartikel over kon schrijven. Dit artikel is dus gesponsord. Maar ik heb mijn redactionele vrijheid behouden en volledig zelf bepaald wat ik in dit artikel heb gezegd.
Zoals je op de wereld meerdere wereld wonderen vindt, zo vind je in dit blog meerdere onderwerpen:
1 – Algemene Informatie
- Soort spel: Bordspel
- Aantal Spelers: 3-7 Personen
- Speelduur: 30-45 Minuten
- Vanaf Leeftijd: 10 Jaar
- Uitgever: Repos Production
- Spelauteur: Antoine Bauza
- Illustrator: Miguel Coimbra
- Te koop bij: bol.com – Spellenrijk.nl – Spellenwinkel.nl – Valhallaboardgames.nl – Spelhuis.be
2 – Unboxing
Deze unboxing bestaat uit 2 delen. Eerst geef ik een lijst van het speelmateriaal dat er in de doos zit. Daarna laat ik foto’s zien van het speelmateriaal.
Wat zit er in de doos?
Je krijgt het volgende speelmateriaal bij 7 Wonders:
- 7 Wonder borden
- 148 Tijdperkkaarten:
- 49 voor Tijdperk I
- 49 voor Tijdperk II
- 50 voor Tijdperk III
- 78 Munten:
- 54 met Waarde 1
- 24 met Waarde 3
- 48 Conflictfiches:
- 24 Nederlaagfiches
- 24 Overwinningsfiches (8 per tijdperk)
- 1 Scoreblok
- 3 Bladen met beschrijving van effecten
- 1 Lijst met kaarten en ketens
- 1 7 Wonders spelregels
Laten we maar eens naar wat foto’s kijken.
Hieronder zie je de voorkant van de doos:
En dit is de achterkant:
De binnenkant ziet er zo uit met insert:
Je vindt de 7 Wonders spelregels terug in een boek van 8 bladzijden:
Naast de spelregels krijg je 3 overzichtsbladen waar symbolen en diens effecten op staan:
En je krijgt er een lijst van alle kaarten en kettingen (sommige kaarten zijn verbonden met elkaar middels een symbool) bij.
Je krijgt 7 wonder borden met elk een andere zijde. Hieronder zie je de dagzijde:
En dit is de nachtzijde:
7 Wonders bestaat uit maar liefst 148 tijdperkkaarten, verdeeld over 3 tijdperken:
Je hebt 7 verschillende soorten kaarten:
- Bruine kaarten zijn Basismaterialen
- Grijze kaarten zijn Gefabriceerde Producten
- Blauwe kaarten zijn Burgerlijke Gebouwen
- Gele kaarten zijn Commerciële Gebouwen
- Rode kaarten zijn Militaire Gebouwen
- Groene kaarten zijn Wetenschappelijke Gebouwen
- en Paarse kaarten (alleen in tijdperk III) zijn Gilden
Hieronder zie je voorbeelden van kaarten uit tijdperk I:
Hieronder zie je voorbeelden van kaarten uit tijdperk II:
En tot slot nog voorbeelden van kaarten uit tijdperk III:
Afhankelijk van het aantal spelers, speel je ook met een aantal kaarten. Rechtsonder staat op elke kaart aangegeven bij hoeveel spelers je ‘m gebruikt:
Spelers zullen tijdens 7 Wonders met elkaar vechten en daar zijn Conflictfiches voor nodig. Deze worden opgedeeld in Nederlaagfiches en Overwinningsfiches:
Munten mogen natuurlijk niet ontbreken:
Tot slot is er nog een scoreblok met 55 velletjes (niet dubbelzijdig):
3 – 7 Wonders: Speluitleg
Heb je een vraag over de spelregels van 7 Wonders? Stel ‘m dan gerust in een reactie onder dit blog. Ik beantwoord je vraag zo snel mogelijk!
Hieronder lees je eerst mijn korte 7 Wonders speluitleg. Daarna vind je ook nog een uitgebreide uitleg.
Hoe speel je 7 Wonders?
In 7 Wonders probeer je in 3 rondes de meest glorieuze stad te bouwen. Spelers krijgen elke ronde 7 kaarten, spelen er tegelijk 1 en geven de rest door. Je kunt kaarten in je stad leggen, inwisselen voor munten óf gebruiken om aan je wonder te bouwen. Kaarten in je stad leveren grondstoffen of punten op en kunnen je legermacht vergroten. Aan het einde van elke ronde vindt er een militair conflict plaats tussen spelers die naast elkaar zitten en ook dat levert punten (en minpunten) op. Wie na 3 tijdperken de meeste punten heeft wint het spel.
Hieronder vind je mijn uitgebreidere speluitleg van 7 Wonders. Die deel ik op in de volgende onderdelen:
- Voorbereiding
- Spelverloop
- Einde van het spel
3.1 – Voorbereiding
Sorteer de tijdperkkaarten (I, II en III) naar gelang het aantal spelers. Trek voor tijdperk III een aantal paarse kaarten dat gelijk is aan het aantal spelers + 2 en voeg ze toe aan de stapel. Schud alle 3 de stapels afzonderlijk en vorm trekstapels.
Geef elke speler een wonder bord en 3 munten. Vorm een algemene voorraad met de overige munten en de militaire conflictfiches (waardes -1, 1, 3 en 5). Als het goed is heb je nu zoiets als hieronder op tafel liggen:
3.2 – Spelverloop
Je speelt 7 Wonders in 3 rondes, ook wel tijdperken genoemd. Elk tijdperk bestaat uit de volgende fasen:
- Kaarten delen
- Draften
- Kies een kaart
- Speel deze kaart
- Geef handkaarten door
- Militaire conflicten afhandelen
De eerste fase is makkelijk. Neem alle kaarten van het betreffende tijdperk en verdeel ze onder de spelers. Iedereen krijgt evenveel kaarten.
De tweede fase is uitgebreider en heeft 3 kleine fases die iedereen tegelijkertijd afhandelt. (1) Spelers kiezen één van hun handkaarten en leggen deze gedekt voor zich neer. Zodra alle spelers een keuze hebben gemaakt, draait iedereen de gekozen kaart open en (2) spelen deze kaart. Je kunt een kaart op 3 manieren inzetten.
De kaart zelf bouwen: Betaal de eventueel aangegeven kosten in de linkerbovenhoek en leg de kaart open voor je neer. Benodigd geld betaal je met munten uit je voorraad. Benodigde grondstoffen haal je van bruine of gele kaarten van jezelf OF van een andere speler.
NB: Elk symbool telt slechts eenmalig. Heb je dus 2 hout nodig? Dan moet je 2 houtsymbolen hebben.
Heb je zelf niet genoeg of de juiste symbolen? Dan mag je mag grondstoffen kopen bij je linker- en rechterbuur. Let op: je mag elk grondstofsymbool slechts één keer per beurt kopen. Je betaalt per symbool 2 munten aan de speler waarvan je ‘m koopt. Hij of zij raakt dit symbool niet kwijt en kan ‘m zelf ook gewoon nog gebruiken. Sommige gele kaarten maken dat je slechts 1 munt hoeft te betalen.
Je hebt kaarten die naast bouwkosten ook een wit symbool tonen. Heb je een kaart in jouw stad liggen met in de rechterbovenhoek een symbool dat ook op de kaart staat die je wil bouwen? Dan kun je een zogenaamde ‘ketting’ maken. Dit betekent simpelweg dat je de kaart gratis mag spelen.
Een fase van je wonder bouwen: Je moet altijd van links naar rechts bouwen, maar het maakt niet uit in welk tijdperk je welke fase van je wonder bouwt. Betaal de aangegeven kosten van het wonder, schuif je gekozen kaart onder je wonder bord en ontvang de eventuele bonus. Dit kunnen directe effecten zijn, permanente symbolen en punten die je aan het einde van het spel krijgt.
Je kaart inwisselen voor 3 munten: Leg je gekozen kaart af en neem 3 munten uit de voorraad.
Nadat de kaart is gespeeld (3) geeft iedereen zijn of haar handkaarten door naar links (in tijdperk I en III) of rechts (in tijdperk II). Daarna herhaal je bovenstaande stappen.
Spelers kiezen in totaal 6 kaarten per tijdperk. De 7e kaart wordt afgelegd.
De derde fase vindt plaats aan het einde van een tijdperk en handelt de militaire conflicten af. Spelers tellen het aantal militaire symbolen (rode zwaarden) dat ze hebben en vergelijken deze met elke buur (dus met de spelers links en rechts van je).
- Heb je evenveel symbolen als je buur? Dan krijgt niemand een fiche.
- Heb je minder symbolen dan je buur? Dan krijg je een nederlaagfiche (-1 punt).
- Heb je meer symbolen dan je buur? Dan krijg je een overwinningsfiche (1, 3 of 5 punten in respectievelijk tijdperk I, II en III).
NB: Je vergelijkt met 2 buren en krijgt elk tijdperk dus 2 fiches!
Na de militaire afhandeling ga je naar het volgende tijdperk en begin je weer met fase 1 (kaarten uitdelen).
3.3 – Einde van het spel
Het spel eindigt na het 3e tijdperk. Noteer ieders punten op het scoreblok. Je krijgt punten voor:
- Je wonder bord (=variabel)
- Elke 3 munten (=1 punt)
- Nederlaag- en overwinningsfiches (= -1, 1, 3 of 5 punten)
- Blauwe kaarten (=variabel)
- Gele kaarten (=variabel)
- Identieke groene kaarten (=1, 4, 9, 16, 25 of 36 punten bij respectievelijk 1, 2, 3, 4, 5 of 6 dezelfde symbolen)
- Verschillende groene kaarten (=7 punten voor elke set van 3 verschillende symbolen)
- Paarse kaarten (=variabel)
De speler met de meeste punten wint. De tiebreaker is de hoogste muntenwaarde.
4 – 7 Wonders Spel: Review
Om mijn mening zo goed mogelijk te geven, deel ik deze 7 Wonders recensie op in de volgende onderdelen:
- Thema & Vormgeving
- Spelregels & Toegankelijkheid
- Strategie of Geluk?
- Spelmechanisme
- Interactie
- Herspeelbaarheid
Thema & Vormgeving
In 7 Wonders sta je aan het hoofd van een grootse stad in de Oudheid. Het is aan jou om jouw beschaving naar glorie te leiden. Dit doe je door grondstoffen te werven, commerciële overeenkomsten te maken, militaire veroveringen te maken, wetenschappelijke ontdekkingen te doen én natuurlijk prestigieuze gebouwen te bouwen, waaronder het wonder van jouw stad.
Grondstoffen werven en die investeren in gebouwen die nieuwe grondstoffen of juist punten opleveren. Het is niet origineel (ook niet toen de eerste editie van 7 Wonders in 2010 uitkwam), maar het maakt wel snel duidelijk wat er in een spel gebeuren moet. Ofwel, het thema ondersteunt sowieso het spelverloop en dat is iets goeds.
Hoewel artwork smaakgevoelig is, vind ik het artwork erg mooi. Het voelt als een tijdloze stijl en ik waardeer de details in de meeste illustraties.
7 Wonders is uitermate toegankelijk. Dat is niet alleen te danken aan de eenvoudige spelregels, maar ook aan het gebruik van duidelijke iconen. Er is weinig tekst en er zijn veel symbolen. De meeste symbolen vind ik erg sterk en goed gekozen. Een enkeling moet ik, ook na meerdere potjes, vaak toch nog even opzoeken. Gelukkig hebben we daar handige overzichtskaarten voor.
Ik waardeer de insert in de doos. Het biedt ruimte om de spullen geordend op te bergen. Echter, je kunt de doos niet verticaal stallen én er is geen rekening gehouden met uitbreidingen. Dit laatste vind ik een gemiste kans. Juist ook omdat met de tweede editie van 7 Wonders bekend was welke andere uitbreidingen er op dat moment waren. Oké, 7 Wonders Edifice niet meegerekend, want die kwam in 2023 pas uit.
Tot slot vind ik het mooi om te zien dat er rekening wordt gehouden met mensen die kleurenblind zijn. De bovenste balk op elke kaart laat naast een naam, kleur en symbolen, ook een vormpje (naast de naam van de kaart) zien. Dit vormpje maakt 7 Wonders toegankelijk voor mensen die kleurenblind zijn. Chapeau!
Spelregels & Toegankelijkheid
Één van de voordelen die de tweede editie van 7 Wonders heeft ten opzichte van de eerste editie, is de vereenvoudigde spelregels. Dit betekent niet dat het spelverloop anders is geworden. Nee nee. Het betekent dat de spelregels zijn gereviseerd en korter zijn geworden. En het resultaat mag er zijn.
De opbouw is logisch, de illustraties zijn duidelijk én de opmaak is bijzonder aangenaam. Smalle regels, korte alinea’s, veel witregels, goede tussenkoppen en cursieve letters bij de uitleg van voorbeelden. Als tekstschrijver houd ik ervan.
7 Wonders is naar mening, mede door de eenvoudige spelregels, een echte gateway game. Ofwel, een spel dat geschikt is om beginnende bordspelers kennis te laten maken met de moderne boardgames van de wereld. Andere gateway games zijn o.a. Catan, Carcassonne en Ticket to Ride Europe. Al moet ik wel zeggen dat 7 Wonders, mede door de verschillende opties die je hebt, een van de moeilijkere gateway game is.
Je kunt ‘m qua complexiteit (en dus niet de gameplay!) vergelijken met spellen als:
- Calico
- PARKS
- Cubitos
- Dominion
- Between Two Castles of Mad King Ludwig
Naast z’n relatieve eenvoud is er nog een reden waarom 7 Wonders zo toegankelijk is. En die reden is, dat er praktisch geen downtime is. Spelers voeren hun acties allemaal tegelijk uit. Of je nu met 3 of met 7 spelers speelt; je hoeft nooit echt lang te wachten en er zit dus ook niet veel verschil in speelduur.
(Oké, des te meer spelers, des te groter de kans dat er een speler is die langzamer is dan de rest. En die speler bepaalt min of meer hoe lang het duurt. Maar dat zal 5 à 10 minuten max. zijn)
Dus ja… ik kan niet anders dan concluderen dat 7 Wonders een buitengewoon toegankelijk bordspel is!
Strategie of Geluk?
7 Wonders bevat een mix van geluk, tactiek en strategie. Alles komt voor.
Geluk zit ‘m in de kaarten die je krijgt. En dat hangt deels af van de kaarten die je linker- en rechterbuur sparen. Als je starthand niet de kaarten heeft die je eigenlijk wil, dan moet je hopen dat je de kaarten nog van je buur krijgt. Spaart hij of zij hetzelfde als jij? Dan pakt deze jou benodigde kaart er waarschijnlijk tussen uit. En tja, dan heb je gewoon pech.
Overigens kan dat ook tactiek zijn. Als je geld nodig hebt en je wil een kaart opofferen. Kijk dan even bij je buur naar welke kaart hij of zij nodig heeft. Je kunt namelijk het beste een kaart afleggen die je buur nodig heeft. Gemeen, maar tactisch, toch?
Het grootste deel van het spel is overigens tactisch. Je wonder bord kan weliswaar richting geven aan je strategie. Je blijft alleen afhankelijk van de kaarten die je krijgt (en wat je tegenstanders doen). Het zal dus niet altijd lukken om je strategie te volgen. En daarom vind ik het spel veelal tactisch.
Met elke draft zul je moeten bepalen welke kaart je op dat moment het beste kunt gebruiken. Ga je voor een Burgerlijk Gebouw (blauw) die sowieso punten geeft? Of kies je een Wetenschappelijk Gebouw (groen) en neem je de gok dat je er daar in een volgende draft nog één of twee van kunt krijgen en samen veel meer opleveren dan dat ene blauwe gebouw?
Je ontkomt er trouwens niet aan om tijdens het eerste tijdperk te investeren in grondstoffen. Ik heb nog nooit gezien dat iemand 7 Wonders won zonder veel grondstoffen te hebben. Misschien kan het wel, maar mijn advies is toch altijd om minimaal 2 kaarten te pakken die je grondstoffen opleveren. En dan het liefst grondstoffen die aansluiten bij de upgrades van je wonder!
Oké, en kijk welke grondstoffen je buren producten ;).
Spelmechanisme
Er zitten aardig wat (bekende en populaire) spelmechanismen in 7 Wonders.
Laten we beginnen met Drafting. Closed Drafting om precies te zijn. Spelers geven gedekt kaarten aan elkaar door, kiezen er 1 en mogen deze vervolgens spelen op de manier zoals zij willen. In 7 Wonders betekent dit bouwen, aan je wonder besteden of inwisselen voor geld. Het leuke aan drafting is, dat je weet welke kaarten je tegenstanders krijgen.
Je kent Drafting misschien wel uit spellen als Ohanami, Sushi GO!, Draftosaurus, Mille Fiori, The Isle of Cats, Bunny Kingdom en Steampunk Rally.
Drafting focust vooral op het ontvangen en doorgeven van kaarten. Hand Management bepaalt welke kaart je kiest. En dat is cruciaal in 7 Wonders. Kies je voor een grondstof-producerende kaart? Of juist voor een kaart die direct punten oplevert? Vrees je de militaire macht van je buren? Of neem je nederlagen voor lief en compenseer je die minpunten met de punten die je uit de wetenschap haalt?
Hand Management komt ook voor in populaire titels als Ticket to Ride, Wingspan, Everdell, De Crew: Missie Diepzee, Brass Birmingham en Terraforming Mars.
De toegankelijkheid van dit spel wordt mede bepaald door Simultaneous Action Selection. Dit betekent dat spelers hun beurten grotendeels of helemaal tegelijk uitvoeren. In 7 Wonders kiezen spelers tegelijkertijd een kaart én ze spelen ‘m allemaal op hetzelfde moment. Dit zorgt niet alleen voor een vloeiend spelverloop, maar ook voor interessante dilemma’s tijdens het kiezen van de kaart!
Andere bordspellen waarin spelers acties tegelijkertijd uitvoeren zijn bijvoorbeeld It’s a Wonderful World, De Kwakzalvers van Kakelenburg, Cartographers, Railroad Ink, Terraforming Mars: Ares Expeditie en Paleo.
Tot slot is er nog het immens populaire mechanisme Set Collection. Spelers moeten setjes maken van kaarten, dobbelstenen, symbolen of ander speelmateriaal. Je kunt het zo gek niet verzinnen. Setjes leveren inkomsten, bonussen en/of punten op. In 7 Wonders zit de belangrijkste vorm van Set Collection in het verzamelen van identieke Wetenschappelijke Gebouwen. Die leveren écht veel punten op.
Set Collection heb je misschien wel eens ervaren in titels als Azul, Cascadia, 7 Wonders Duel, Pandemic, Jaipur, Sagrada en Stenen Tijdperk.
Interactie
Er zit aardig wat interactie in 7 Wonders.
Vooropgesteld: het basisspel kent geen agressieve vorm van interactie waarbij spelers kaarten van andere spelers kunnen verwijderen.
Wél zijn er militaire conflicten. Die zijn enigszins agressief maar niet desastreus. Als een buurman of buurvrouw meer militaire symbolen heeft dan jij, dan moet je een nederlaagfiche nemen. Hoewel overwinningsfiches met elk tijdperk meer punten waard worden, zijn nederlaagfiches altijd -1. Minpunten zijn niet leuk, maar je kunt er tijdens een potje 7 Wonders dus nooit meer dan 6 krijgen.
Een laatste vorm van milde agressie zit in het bewust weghouden van kaarten die de speler na jou kan gebruiken. Dit komt voor als je simpelweg hetzelfde spaart als je buur. Én dit komt voor als je 3 munten wil of aan je wonder wil bouwen en je daar een kaart voor af moet leggen. Dan kies je vaak een kaart die de speler na jou kan gebruiken.
Een vriendelijke vorm van interactie zien we terug in de handel. In 7 Wonders wordt altijd volop gehandeld. Je kunt elkaars symbolen gebruiken in ruil voor 2 munten (of 1 munt met de juiste gele kaart). Het voelt misschien niet fijn om een ander geld te geven, maar het maakt wel mogelijk dat je bepaalde kaarten überhaupt kunt spelen. En niet te vergeten: het is altijd fijn als je geld krijgt van een ander :).
Hoewel sommige gele kaarten betrekking hebben op alle spelers, kun je alleen maar handel drijven met de speler links en de speler rechts van je. Dit maakt dat je niet per se alle grondstoffen tot je beschikking krijgt. En dat vertaalt zich natuurlijk weer door in extra uitdaging.
Bij 5, 6 en 7 spelers kan het zelfs gebeuren dat veel grondstoffen aan één kant van een tafel komen te liggen. Als dit gebeurt is het zwaar ruk. Des te meer reden om ervoor te zorgen dat je bij hogere spelersaantallen ook zelf grondstoffen verzamelt (en je buren stimuleert hetzelfde te doen!).
Tot slot nog het volgende.
7 Wonders is een bordspel dat je prima kunt spelen met 3 of 7 spelers. Het aantal spelers maakt niet echt uit. Behalve bij het volgende.
- Speel je met meer spelers? Dan ligt de geluksfactor hoger, heb je minder grip op het spel en voelt het spannender.
- Speel je met minder spelers? Dan ligt de geluksfactor lager,. heb je meer grip op het spel en voelt het minder spannend.
De reden van dit verschil zit ‘m in de kaarten die je tijdens het draften in potentie kunt terugkrijgen. Speel je met 3 spelers? Dan weet je dat je jouw starthand nog een keer terugkrijgt (minus 2 kaarten). Speel je met 6 spelers? Dan krijg je niets van je starthand terug.
Herspeelbaarheid
7 Wonders heeft een goede herspeelbaarheid.
Het eenvoudige spelverloop van draften, kiezen en spelen voelt voor de doorgewinterde bordspeler misschien wat eentonig. Daar staat wel tegenover dat je meerdere manieren hebt om te winnen.
De ene keer wint de speler die op groene gebouwen focust, de andere keer wint de speler die blauwe gebouwen verzamelt. De ene keer wint de speler die op militair gebied onverslaanbaar is en de juiste gele gebouwen heeft verzameld, de andere keer wint de speler die op het laatst de perfecte paarse kaarten weet te krijgen.
Bovendien kun je variëren met verschillende wonder borden.
Deze variatie, gecombineerd met de meerdere wegen die naar Rome leiden, maken dat ik de herspeelbaarheid van 7 Wonders goed vindt.
Ben je toch een keer toe aan wat anders? Dan zijn er gelukkig nog een aantal 7 Wonders uitbreidingen.
Mijn 7 Wonders review in het kort?
Ik vind 7 Wonders een toegankelijk bordspel zoals Catan en Ticket to Ride, maar dan net iets uitdagender. De toegankelijkheid is veelal te danken aan eenvoudige regels, een herkenbaar thema, een hoge mate van interactie én simultane beurten. Dit laatste maakt 7 Wonders bovendien een tactisch bordspel dat je met maar liefst 7 personen kunt spelen binnen een aangename speelduur. En daar zijn er niet veel van!
5 – 7 Wonders: Waar te koop?
Je kunt het bordspel 7 Wonders online bestellen op bol.com, Spellenrijk.nl, Spellenwinkel.nl, Valhallaboardgames.nl en Spelhuis.be.
Nu ben jij aan de beurt!
In dit blog heb ik je verteld over het bordspel 7 Wonders. Het werd bedacht door Antoine Bauza en internationaal uitgebracht door Repos Production. Asmodee verzorgt de distributie in Nederland.
Ik liet je foto’s zien van al het speelmateriaal, gaf je de speluitleg én deelde mijn 7 Wonders review met je.
Als je nog vragen hebt over dit bordspel, stel ze dan gerust in een reactie. Wil je graag je eigen review delen? Dan hoor ik je mening graag ook in een reactie, zodat andere lezers er nog wat aan hebben :)!