Bitoku Bordspel: Review, Speluitleg + Unboxing!

Één van de spellen waar ik in 2022 het meest naar uitkeek was Bitoku. Ik vind het er sowieso prachtig uitzien (m’n lievelingskleur is groen, dus ja), al moet ik ook toegeven dat het speelbord druk oogt en er echt veel te beleven valt. Laten we maar eens kijken of het niet to much is.

In dit blog vind je VEEL foto’s, geef ik de speluitleg én deel ik mijn Bitoku spel review!

Voordat je begint met lezen: Keep Exploring Games gaf mij het bordspel Bitoku zodat ik er een interessant blogartikel over kon schrijven. Dit artikel is dus gesponsord. Maar ik heb mijn redactionele vrijheid behouden en volledig zelf bepaald wat ik in dit artikel heb gezegd.

Zoals je in de Japanse cultuur meerdere Yokai vindt, zo vind je in dit blog meerdere onderwerpen:

1. Algemene Informatie
2. Unboxing
3. Speluitleg
4. Review
5. Waar te koop?

1 – Algemene Informatie

• Soort spel: Bordspel
• Aantal Spelers: 1-4 Personen
• Speelduur: 60-120 Minuten
• Vanaf Leeftijd: 14 Jaar
• Uitgever: Keep Exploring Games
• Spelauteur: Germán P. Millán
• Illustrator: Edu Valls
• Te koop bij: bol.com – Spellenrijk.nl – Spellenwinkel.nl – Valhallaboardgames.nl – Amazon.nl – Spelhuis.be

2 – Unboxing

Deze unboxing bestaat uit 2 delen. Eerst geef ik een lijst van het speelmateriaal dat er in de doos zit. Daarna laat ik foto’s zien van het speelmateriaal.

Laten we maar eens naar wat foto’s kijken.

Hieronder zie je de voorkant van de doos:

Dit is de achterkant:

En dit is de binnenkant:

Je vindt de Bitoku spelregels terug in een boekje van 32 bladzijden (not gonna lie, het is een flinke kluif):

Voor elke speler is er een spelershulp waarin het spelverloop kort staat uitgelicht, symbolen worden uitgelegd en de puntentelling wordt besproken:

Het speelbord is dubbelzijdig. Je hebt een zijde voor 1 en 2 spelers:

En een zijde voor 3 en 4 spelers:

Voor de zijde met 3 en 4 spelers heb je verschillende gestanste stukken. Deze leg je, afhankelijk van of je met 3 of 4 spelers speelt, in het bord. Bij 4 spelers heb je overal een vakje extra.

Voor de speelbord-zijde van 3 en 4 spelers heb je bovenin plek voor het gestanste speelstuk ‘Wegen van Wijsheid’. Hieronder zie je ‘m voor 3 en 4 spelers. Ik heb ‘m over dwars gezet, omdat je er anders niks van kunt zien. Dus voor 3 spelers:

En voor 4 spelers:

Elke speler krijgt een spelersbord:

Hieronder zie je de voorkant en achterkant. Elk spelersbord is verder hetzelfde. De achterkant gebruik je voor het solo spel:

Spelers krijgen een vlag die je in je spelersbord kunt schuiven. Mocht je de 100 punten passeren, dan kun je de vlag omdraaien:

Voor elke speler zijn er speelfiguren:

Dobbelstenen:

Pelgrims:

Kodama’s:

Gebouwmarkers:

Tot slot krijgt elke speler een startset van 5 Yōkai kaarten, te herkennen aan het 2e figuur links boven:

Tijdens het spel kun je nog meer Yōkai kaarten verzamelen. Hieronder zie je ze allemaal. Imomushi, Nezumi, Kappa, Kitsune, Yama Uba en Shin Ookami. Je krijgt er van elk eentje in je startset, behalve van Yama Uba.

Tijdens het spel kun je ook Bitoku kaarten verzamelen. Hieronder zie je ze in volgorde van schaarste: Meijo, Gi, Rei, Yu, Jin, Chuugi en Makoto.

Dan zijn er ook nog visioenkaarten. Deze kaarten verzamel je tijdens het spel en zijn een soort missies. Als je ze haalt leveren ze punten op. Anders zijn het minpunten.

Met de Grote Geest geef je de ronde aan:

Met de Pagode geef je de fase van de ronde aan:

Er zijn 4 soorten grondstoffen. Hout, Steen, Jade en Rijstwijn:

Mocht de voorraad opraken, dan kun je gebruik maken van de x3 Grondstoffentegels:

Op het speelbord komen allerlei dingen te liggen waar je over kunt bewegen of die je kunt ‘kopen’. Neem de Schatten van het Meer-tegels:

Gebouwen:

Kristallen:

Libellen:

Mitama-Geesten:

Iwakura Rotsen:

Torii Poorten (Je hebt types A en B):

Daarnaast kun je Hikaru-markers gebruiken om gebruikte actievelden te bedekken:

En je kunt tijdens het spel amuletten verdienen om de waardes van je dobbelstenen te verhogen met 1, 2 of 3:

Voor het Bitoku solo spel heb je de Tengi Attitude-tegel:

En de Tengu-kaarten:

3 – Bitoku: Speluitleg

Heb je een vraag over de spelregels van Bitoku? Stel ‘m dan gerust in een reactie onder dit blog. Ik beantwoord je vraag zo snel mogelijk!

Hieronder lees je eerst mijn korte Bitoku speluitleg. Daarna vind je ook nog een uitgebreide uitleg.

Hieronder vind je mijn uitgebreidere speluitleg van Bitoku. Die deel ik op in de volgende onderdelen:

1. Voorbereiding
2. Spelverloop
3. Acties
4. Einde van het spel

3.1 – Voorbereiding

Leg het speelbord met de juiste zijde omhoog en plaats eventuele gestanste speelstukken (bij 3 en 4 spelers). Vorm een voorraad van Hikaru-markers, grondstoffen en amuletten naast het speelbord. Zet de Grote Geest en Pagode op hun plek. Schud de Bitoku- en Yōkai-kaarten apart en vorm 2 trekstapels. Leg 1 Bitoku-kaart op elke plek van het Heuvelgebied en leg er vervolgens 1 staande Yōkai-kaart overheen. Schud de visioenkaarten en vorm een trekstapel midden op het bord.

Plaats 5 Schatten van het Meer-tegels op de plekken onder bewoonde gebieden. Leg, afhankelijk van het aantal spelers, een oud gebouw op de velden linksonder van bewoond gebieden en het juiste aantal Iwakura rotsen onder de onderste 4 Schatten van het Meer-tegels. Leg vervolgens gedekte stapels van Libellen, Mitama-Geesten, Gebouwen en Kristallen onder op het bord en draai er van elk 4 open.

Dit geldt voor elke speler. Neem een spelersbord met vlag, schud je startset Yōkai-kaarten en leg die gedekt links van je spelersbord. Leg pelgrims met de oogjes dicht op alle kristalvelden van je bord en 3 pelgrims met open oogjes naast de vlag. Leg je dobbelstenen op de velden met van links naar rechts de waarden 3, 2, 1. Plaats de gebouwmarkers onderaan. Neem 1 visoenkaart, 1 libelle, 1 hout, 1 jade en 1 amulet met +1. Zet tot slot 1 speelfiguur op je Bitoku-pad (spelersbord), 1 speelfiguur op het scorespoor en 1 bij de spelersvolgorde (beide op het speelbord).

Bepaal de beurtvolgorde en daarmee de startspeler willekeurig. Als het goed is heb je nu zoiets als hieronder voor je liggen:

3.2 – Spelverloop

Je speelt Bitoku in 4 rondes en elke ronde bestaat uit 4 fases:

1. Lente: Het Ontwaken van het Woud
2. Zomer: De Roep der Wakers
3. Herfst: De eerbied
4. Winter: De Rust van het Woud

Na elke fase schuif je het Pagode speelstuk één stap vooruit naar het volgende seizoen.

In de Lente gaan alle spelers Yōkai Oproepen. Trek Yōkai-kaarten van je eigen stapel totdat je 4 kaarten op handen hebt en leg er dan 1 af. Het kan voorkomen dat je nog kaarten van vorige rondes op handen hebt. Vervolgens gaat iedereen Vruchten Plukken. Spelers krijgen inkomsten van paarse kristallen op hun spelersbord.

In de Zomer gaan alle spelers acties doen. De beurtvolgorde wordt bepaald door de positie van speelfiguren op het beurtvolgordespoor. Tijdens je beurt kun je:

• óf een Yōkai-kaart uit je hand op je spelerstableau spelen
• óf een dobbelsteen in één van de 5 woud-locaties op het speelbord leggen
• óf een dobbelsteen bij een woud-locatie de rivier laten oversteken naar een Hikaru-heuvel

De symbolen op je Yōkai-kaart, woud-locatie of Hikaru-heuvel bepalen welke actie(s) je kunt doen. De acties zal ik in 3.3 bespreken.

Voordat je een dobbelsteen op het bord mag plaatsen, moet je deze eerst ontgrendelen. Dat kan door een Yōkai-kaart links van de dobbelsteen te spelen. Er zijn ook acties die maken dat je dobbelstenen kunt ontgrendelen.

Als je een dobbelsteen op een woud-locatie wil plaatsen, dan moet de waarde gelijk of hoger zijn dan de hoogste dobbelsteen die daar al ligt. De waarde van je dobbelsteen bepaalt welke woud-actie je mag uitvoeren. Naast een woud-actie mag je ook één gebouw onder dat woud activeren, mits de waarde van je dobbelsteen hoog genoeg is.

Wil je een dobbelsteen de rivier laten oversteken naar een Hikaru-heuvel? Dan verminder je de waarde met 1 (een 6 wordt zelfs een 3). Is de geplaatste dobbelsteen een 1? Dan kan deze de rivier niet oversteken. Je mag, ongeacht de waarde van je dobbelsteen, één van de 3 actievelden kiezen op de Hikaru-heuvel. Leg een Hikaru-marker op het gekozen veld. Dit veld mag deze ronde niet meer worden gekozen.

Als je niet meer kunt (of wilt) mag je passen. Zodra alle spelers zijn gepast ga je door naar de volgende fase.

In de Herfst wordt de nieuwe beurtvolgorde bepaald door de positie van dobbelstenen op de bovenste actievelden van het speelbord. De speler wiens dobbelsteen zich op de hoogste positie van deze velden bevindt, plaatst zijn of haar speelfiguur op het meest linkse vak van het beurtvolgordespoor. Vervolgens handel je de andere dobbelstenen naar beneden af. Heb je meer dobbelstenen? Dan telt alleen de hoogste. Liggen er helemaal geen dobbelstenen? Dan blijft de beurtvolgorde ongewijzigd.

In de Winter gaan jullie je voorbereiden op de volgende ronde. Leg eerst al je dobbelstenen terug op je spelersbord op een veld naar keuze, maar verander de waarde niet. Vervolgens mag je in beurtvolgorde, als je 5 of meer Yōkai-kaarten hebt, 1 van je 3 gespeelde Yōkai-kaarten uit het spel verwijderen in ruil voor de punten die onder op de kaart staan.

NB: Kaarten die je verwijdert komen niet meer in je deck, maar tellen nog wel mee bij het scoren van Iwakura rotsen aan het einde van het spel.

Leg daarna alle overgebleven Yōkai-kaarten op je spelersbord op je aflegstapel. Zet de Grote Geest één stap vooruit. Leg alle Yōkai- en Bitoku-kaarten op het speelbord af en vervang ze voor nieuwe. Leg Hikaru-markers op het bord terug in de voorraad. Verwijder Libellen, Mitama-Geesten, Gebouwen en Kristallen die boven het vlammetje liggen uit het spel. Schuif de rest door en vul lege plekken aan.

NB: Iwakura rotsen worden niet aangevuld.

Verplaats de Pagode terug naar het lentevak op het seizoenenspoor. Daarna begint de ronde opnieuw.

3.3 – Acties

Je kunt acties doen door een Yōkai-kaart te spelen, een dobbelsteen in het woud te plaatsen of een dobbelsteen van het woud naar een Hikaru heuvel te verplaatsen. De symbolen op de kaart of bij de locaties bepalen welke acties je kunt doen. Hieronder leg ik de meest voorkomende kort uit.

1. Grondstoffen nemen
2. Kodama verplaatsen
3. Libelle kopen
4. Mitama-Geest kopen
5. Bewegen
6. Gebouw kopen
7. Kristal kopen
8. Amulet nemen
9. Punten krijgen
10. Bitoku kaart nemen
11. Yōkai-kaart nemen
12. Visioenkaart nemen
13. Iwakura rots nemen
14. Pelgrim bij Iwakura rots plaatsen

1. Grondstoffen nemen: Neem de aangegeven hoeveelheid hout, steen, jade en/of rijstwijn uit de voorraad.

2. Komada verplaatsen: Met groene Kodama’s verplaats je één of meer van je Kodama’s vooruit op de Schatten van het Meer-tegels. Met de acties bij woud-locaties mag je alleen je Kodama onder dat woud 1 stap verplaatsen. Er zijn ook rode Kodama’s. Daarmee kun je andermans Kodama’s stappen terugzetten.

3. Libelle kopen: Kies een beschikbare Libelle, betaal de eventuele kosten (of ontvang zelfs een grondstof naar keuze), neem de Libelle en leg ‘m op je spelerstableau. Indien je een losse Mitama-Geest hebt, mag je deze nu ook koppelen aan je gekozen Libelle om de acties op beide tegels uit te voeren. Leg het koppel vervolgens naast je spelersbord.

4. Mitama-Geest kopen: Kies een beschikbare Mitama-Geest, betaal de kosten, ontvang de aangegeven punten, neem de Mitama-Geest en leg ‘m op je spelerstableau. Indien je een losse Libelle hebt, mag je deze nu ook koppelen aan je gekozen Mitama-Geest om de acties op beide tegels uit te voeren. Leg het koppel vervolgens naast je spelersbord.

5. Bewegen: Ontvang bewegingspunten die je kunt verdelen over pelgrims en je spelersfiguur. Verplaats ontwaakte pelgrims op de Wegen van Wijsheid en/óf verplaats je spelersfiguur op je Bitoku-pad. Zodra een pelgrim bij een tempel (geel of blauw) komt, draai je deze om en neem je de bonus. Zodra je spelersfiguur op een Bitoku-kaart komt, ontvang je de aangegeven bonus.

6. Gebouw kopen: Betaal de kosten onder de meest links beschikbare gebouwmarker op je spelersbord, kies één van de vier gebouwen op het bord en plaats deze in een woongebied op een veld met overeenkomstig symbool. Handel eventueel de bonus af die links boven op het gebouw staat.

7. Kristal kopen: Kies een kristal, betaal de eventuele kosten en plaats het kristal op je spelersbord. Paarse kristallen leveren inkomsten op tijdens de Lente, Gele kristallen leveren punten op bij bepaalde acties en Roze kristallen leveren een bonus op wanneer je er een Yōkai-kaart links van legt. Paarse en Gele kristallen leg je bovenin je speelbord neer. Roze naast de kaartvelden. Ontwaak de pelgrim bij het veld en leg deze wakker in het veld met ontwaakte pelgrims.

8. Amulet krijgen: Krijg een amulet met +1, +2 +3. Daarmee verhoog je respectievelijk het aantal ogen van een dobbelsteen met 1, 2 of 3. Je mag amuletten alleen inzetten wanneer je een dobbelsteen op een woud-locatie plaatst, maar je mag er wel meer tegelijk inzetten.

9. Punten krijgen: Het vis-symbool hangt samen met punten. Is deze geel? Dan krijg je de punten direct. Is deze roze? Dan krijg je de punten aan het einde van het spel. Is deze grijs (dat komt voor op visioenkaarten)? Dan levert dat minpunten op aan het einde van het spel.

10. Bitoku-kaart nemen: Op een Hikaru-heuvel mag je de openliggende Bitoku-kaart erboven pakken en aansluiten bij je Bitoku-pad. Elders betekent dit dat je 2 Bitoku-kaarten van de trekstapel moet pakken, er eentje aflegt en er eentje houdt. Die je houdt sluit je aan bij je Bitoku-pad.

11. Yōkai-kaart nemen: Op een Hikaru-heuvel mag je de openliggende Yōkai-kaart erboven pakken en op handen nemen. Elders betekent dit dat je 2 Yōkai-kaarten van de trekstapel moet pakken, er eentje aflegt en er eentje houdt. De kaart die je houdt neem je op hand.

12. Visioenkaart nemen: Neem 2 visioenkaarten van de trekstapel en houdt er 1. Leg deze open naast je spelerstableau. Schuif de ander onder de trekstapel. Als je voldoet aan alle voorwaarden op een visioenkaart, levert de kaart punten op aan het einde van het spel. Zo niet, dan is deze minpunten waard. Je mag elementen slechts eenmaal inzetten om visioenkaarten te halen.

13. Iwakura rots nemen: Kies één van de beschikbare Iwakura rotsen op het speelbord en leg ‘m op het meest linkse, lege veld op je spelerstableau.

14. Pelgrim bij Iwakura rots plaatsen: Plaats één ontwaakte pelgrim op een veld naast je Iwakura rotsen. De middelste velden moet je een grondstof voor betalen.

NB: Pelgrims naast Iwakura rotsen levert je punten op aan het einde van het spel.

3.4 – Einde van het spel

Nadat alle spelers in ronde 4 nog de mogelijkheid hebben gehad om een Yōkai-kaart op hun spelersbord te verwijderen, eindigt het spel en volgt de puntentelling. Je krijgt punten voor:

• Sommige paarse kristallen (1 punt)
• Eerste in beurtvolgorde (3 punten)
• Unieke Bitoku-kaarten (1, 2, 4, 7, 11, 16 of 22 punten)
• Schatten van het Meer (variabel)
• Iwakura rotsen (variabel)
• Dobbelsteenwaardes + grondstoffen (aantal / 4 = punten*)
• Visioenen (4 of 6 punten, 1 of 2 minpunten)
• Paarse vissen op het spelersbord

Bij de Schatten van het Meer zie je op de tegel hoeveel punten de eerste, tweede en eventueel derde plaats krijgen. Bij een gelijkspel tel je de punten van gelijke posities bij elkaar op en verdeel je de uitkomst* onder de gelijkspelende spelers.

*Naar beneden afgerond.

Bij de Iwakura rotsen gaat het om het aantal Mitama-Geesten, Gebouwen of Yōkai-kaarten die je van bepaalde soorten hebt. Ook verwijderde Yōkai-kaarten tellen hierbij mee. Je mag paarse Mitama-Geesten (Shinigami’s) en Yama Uba (Yōkai) als joker gebruiken, maar wel slechts voor één type. Tel het aantal Mitama-Geesten of Yōkai per Iwakura rots en vermenigvuldig dit met het aantal pelgrims dat aan die rots grenst. Een pelgrim kan dus aan meer rotsen grenzen.

De speler met de meeste punten wint het spel. De eerste tiebreaker is de meeste voltooide visioenen. De tweede tiebreaker de positie op het beurtvolgordespoor.

4 – Bitoku Bordspel: Review

Om mijn mening zo goed mogelijk te geven, deel ik deze Bitoku recensie op in de volgende onderdelen:

• Thema & Vormgeving
• Spelregels & Toegankelijkheid
• Strategie of Geluk?
• Spelmechanisme
• Interactie
• Herspeelbaarheid

Thema & Vormgeving

In Bitoku loopt het tijdperk van de huidige Grote Geest ten einde. Er is een opvolger nodig. Als speler kruip jij in de huid van een geest die met behulp van Yōkai en wakers allerlei taken in het woud uitvoert. Puur om te bewijzen dat je een waardige opvolger bent om de wonderbaarlijke, mystieke plek te beschermen, net zoals de Grote Geest dat altijd heeft gedaan.

De wereld van Bitoku is een prachtige wereld. Een wereld die zelfs verder reikt dan alleen Bitoku. Dit spel is namelijk onderdeel van de Kemushi Saga. Silk (2018) was daar al onderdeel van, Bitoku kwam als tweede en de volgende titel is ook al aangekondigd: Bamboo (2023).

Ik moet toegeven dat ik tijdens het spel niet zozeer bezig ben met het thema en verhaal erachter. Ik ben vooral bezig met het zoeken van de juiste, beschikbare acties die in lijn lopen met m’n strategie en de meeste punten opleveren. In dat opzicht is Bitoku niets meer dan een ‘platte eurogame’ (niet negatief bedoeld!).

Maar Bitoku voelt niet zo. De hele wereld eromheen, het prachtige artwork en de – vooral houten – speelstukken maken het voor mij zoveel meer dan dat. En tuurlijk. Of je een spel mooi vindt is puur subjectief. Mijn mening is in ieder geval dat ik Bitoku echt een plaatje vindt. De groene, blauwe looks geven een frisse uitstraling op tafel. Love it.

Trouwens, voordat ik Bitoku zelf had, las en hoorde ik vaak dat de stijl nogal op manga, anima en Ghibli producties lijkt. Vroeger was ik fervent anime kijker en manga lezer en ik moet zeggen: Hier ben ik het niet mee eens. Ik vind de stijl mooi en het is zonder twijfel geïnspireerd door Japanse verhalen, legendes en mythes. Maar de stijl lijkt naar mijn mening niet op die van anime.

Dus. Vind ik dan alles goed aan het thema en de vormgeving? Nou… niet helemaal. Ik kan met één woord aangeven waar het grote pijnpunt zat: overweldiging.

Als je de doos opent, is er zo ontzettend veel speelmateriaal. Mooi speelmateriaal, maar veel en geen insert. Dat is overweldigend. Dit is overigens goed op te lossen met de handige (en mooie) Folded Space insert voor Bitoku.

Als je het speelbord op tafel legt, is er zo ontzettend veel te zien. Het is een mooi bord, maar druk. Dat is overweldigend.

Als je het spelregelboekje pakt, is er zo ontzettend veel te lezen. De regels zijn prima omgezet, maar alles heeft een naam. Thematisch is dat tof, maar je moet er ook meer door onthouden. Ook namen die dus niet direct vanzelfsprekend zijn. En ook dat is overweldigend.

Bitoku is in het begin overweldigend. En dat is echt een drempel waar je overheen moet. Want lukt dat? Dan zul je ervaren hoe eenvoudig en gestroomlijnd het spel eigenlijk is. Dat neemt niet weg dat je veel keuzes kunt maken en dat het maken van de juiste keuze niet makkelijk is, maar het spelverloop an sich is goed behapbaar.

Dit deed me heel erg denken aan Anno 1800. Toen die voor de eerste keer op tafel lag, dachten m’n vrienden en ik: Euuh WOW. Maar eenmaal aan de speel? Toen was het erg behapbaar en lekker om te spelen. En dat vind ik bij Bitoku ook.

Spelregels & Toegankelijkheid

Ik zal eerlijk zijn. Ik heb moeite gehad met de Bitoku spelregels. Met maar liefst 32 bladzijden was het echt een hele kluif. De laatste keer dat ik zo lang heb gedaan over het doornemen van regels, was met Virtù en Ark Nova. De regels zijn uitgebreid en komen, wat ik net al zei, overweldigend over.

Toen ik de regels ging doornemen, vond ik de structuur niet logisch aanvoelen. Nu ik meerdere potjes heb gespeeld en dit aan het schrijven ben, voelt de structuur logischer. Ik vind het lastig om te benoemen waarom dat in eerste instantie niet zo was, maar misschien kwam het gewoon door het feit dat het veel informatie was.

Mijn grootste vorm van feedback zit in de illustraties.

Zo mis ik echt illustraties op bladzijde 9 waar de woud- en bouwacties worden uitgelegd. Idealiter had er een afbeelding van het speelbord bij gestaan waarop met kleur werd aangegeven waar de woud-acties, bouwvelden en Hikaru heuvels zich op het speelbord bevinden. Om het spelverloop uit te leggen zijn dit cruciale gebieden. Het had mij een beter overzicht gegeven.

Daarbij zijn veel illustraties ingezoomd. Dat had van mij wat verder uitgezoomd mogen zijn. Het speelbord is al zo druk, dus ik heb, zeker als ik het spel leer, liever wat meer optische aanknopingspunten over waar een voorbeeld zich op het bord bevindt.

Oké. Dus de regels zijn overweldigend en je bent er wel even mee bezig om het te leren.

MAAR.

Als je het eenmaal kent en begint te spelen, dan valt alles snel op z’n plaats. Sure, je kunt op veel manieren punten halen en wat de beste manier is, is niet meteen duidelijk en zal lange tijd een uitdaging blijven.

Maar na meerdere beurten maak je het spel snel eigen. Het wordt overzichtelijk, symbolen worden herkenbaar en je kunt acties beter plannen. Na 1 of 2 potjes kreeg ons vertrekpunt ook echt een strategisch karakter.

Oké óke. Overweldigend, maar het spelverloop is dus wel goed te overzien? Jup.

MAAR.

Houd wel rekening met een lange speelduur. Zeker als je met mensen speelt die last hebben van Analysis Paralysis. Ik vind het niet erg om af en toe te wachten, maar ik ken genoeg mensen die dat echt verschrikkelijk vinden. Met 2 personen is dat nog wel te doen. Met 3 personen kom je op het randje. Met 4 personen wordt het voor velen een te lange zit.

Sommige beurten zijn snel. Je speelt een kaart en voert een actie uit. Met name als je dobbelstenen kunt inzetten, nemen de keuzes toe. Dit is het moment waar je vaak verschillende overwegingen gaat maken. Welke actie is de beste? En dat kost tijd.

Je kunt Bitoku bestempelen als Point Salad. Er zijn immers veel manieren om punten te halen. Ik vind de term ‘Point Salad’ alleen wel een negatieve connotatie hebben omdat het in mijn optiek de chaos van een gehusselde salade insinueert. En die chaos zie je bij Bitoku niet terug. Ja, er zijn veel manieren om punten te scoren. Maar je kunt acties daarop inrichten. Je moet alleen goed plannen. En, ik zeg het nogmaals, dat kost tijd.

Ik zou Bitoku dus alleen aanraden als je van zwaardere, strategische spellen houdt waarbij je het niet erg vindt om wat langer (= paar uur) aan tafel te zitten.

Strategie of Geluk?

Bitoku bevat een kleine geluksfactor, veel tactiek en ook zeker strategie.

De geluksfactor zit in de beschikbaarheid van Bitoku-kaarten, Yōkai-kaarten en tegels.

Stel dat je besluit om Bitoku-kaarten te verzamelen, dan wil je idealiter wel 7 verschillende want dat levert de meeste punten op. Alleen is het wel een vereiste dat die verschillende kaarten verspreid over de rondes in het spel komen. En ik zeg verspreid, omdat je maar een paar acties in Hikaru-heuvels kunt doen en dus maar een paar Bitoku-kaarten kan pakken.

Datzelfde geldt voor Yōkai-kaarten. Deze spaar je óf om specifieke acties te doen (en punten te scoren door ze te verwijderen) óf om Iwakura rotsen meer waard te maken. Krijg je aan het begin van het spel een Iwakura rots die stelt dat Nezumi-kaarten je punten opleveren, dan wil je die sparen. Dan moeten ze alleen wel tevoorschijn komen.

Bovenstaande geluksfactor speelt ook een rol bij Mitama-Geesten en Gebouwtegels. Daarnaast heb ik ook ervaren dat gele Kristallen ook erg waardevol zijn. Komt er steeds eentje in de rij als een andere speler startspeler is? Dan kan het zijn dat je pech hebt en ze steeds misloopt.

Wat ik tof vind, is dat een groot deel van je acties wordt bepaald door dobbelstenen. Je zou denk dat ook hier een geluksfactor in zit. Niets is minder waar. Je gooit de dobbelstenen 0x in het hele spel. Je begint met de waardes 3, 2 en 1 en kunt deze alleen ophogen met amuletten. Deze zijn relatief makkelijk te krijgen, dus je hebt ontzettend veel grip op je dobbelstenen en daarmee de acties die je kunt doen.

Bitoku is grotendeels tactiek en strategie. Je kunt je Iwakura rots als vertrekpunt nemen van je strategie (kan ik aanraden in eerste potjes) of juist volledig voor Bitoku-kaarten gaan. Zoals je net kon lezen speelt geluk altijd wel een rol, dus je moet flexibel blijven. Komen toch niet de kaarten die je wil? Wijk dan uit naar andere acties. En daar komt tactiek bij kijken.

Investeer vooral aan het begin in kristallen, behalve als je een ontwaakte pelgrim nodig hebt. Bouw gebouwen in gebieden waar andere spelers veel acties willen doen, dan is de kans het grootst dat je daar nog van mee profiteert. Onderschat de actie ‘ontgrendel een dobbelsteen’ niet, want het kan veel waard zijn om je dobbelsteen als eerste bij een woudlocatie te plaatsen. En vergeet niet om je dobbelstenen in ronde 4 altijd op te hogen als je kan. Immers, je krijgt nog punten voor elke 4 ogen (en grondstoffen).

Nou, bovenstaande is een kleine schets van diverse keuzes, overwegingen en tips die je gedurende het spel zult tegenkomen of kunt gebruiken.

Spelmechanisme

Bitoku zit bommetje vol spelmechanismen. Hieronder beschrijf ik de meest opvallende.

Te beginnen met Deckbuilding. Je hebt een eigen stapel met kaarten, trekt er elke ronde X van en daar mag je acties mee doen. Zo kun je nieuwe kaarten kopen, op je aflegstapel leggen en later dus ook gebruiken voor acties. In Bitoku zie je dit terug bij de Yōkai-kaarten. Daarbij valt het me op dat je deck meestal klein blijft en dat je nieuwe Yōkai-kaarten direct op handen nemen. Hierdoor behoud je relatief veel grip op de acties die je kunt doen.

Deckbuilding ken je misschien van titels als Dominion, Zoektocht naar El Dorado, Concordia, Verdwenen Ruïnes van Arnak en Dune: Imperium.

Het volgende mechanisme is Hand Management. Dit betekent dat het moment en de volgorde waarin je kaarten speelt belangrijk is. Bij Bitoku kun je elke ronde maximaal 3 kaarten spelen en aan het begin van elke ronde begin je ook met 3 kaarten. Wanneer je welke kaart speelt is uitermate belangrijk voor de volgorde van acties. Bovendien kun je tijdelijk meer dan 3 kaarten op handen hebben, doordat je bijvoorbeeld Yōkai-kaarten koopt.

Andere spellen waar Hand Management een belangrijke rol in speelt zijn Brass: Birmingham, Boonanza, Everdell, De Crew: Missie Diepzee en Pandemic.

Een derde mechanisme dat snel in het oog springt is Dice Placement. Het is vergelijkbaar met Worker Placement waarbij spelers om de beurt arbeiders op het bord plaatsen bij locaties met beperkte plaatsen en op basis daarvan acties kunnen doen. Dice Placement voegt toe dat het aantal ogen van de dobbelsteen bepalend is óf je een actie mag doen én met welke intensiteit of kracht. Bij Bitoku werkt dat net zo. Des te hoger de waarde, des te beter de actie.

Wellicht heb je Dice Placement wel eens ervaren in spellen als Marco Polo 1 en 2, Castles of Burgundy, Raja’s van de Ganges, Steampunk Rally en Creature Comforts.

Dan is er nog Set Collection. Setjes van bepaalde kaarten, figuren of symbolen leveren bonussen, acties of punten op. In Bitoku komt dat op 2 plekken terug. Zo krijg je punten voor verschillende Bitoku-kaarten die je hebt verzameld. Des te groter de set, des te meer punten. Daarnaast zorgen Iwakura rotsen juist voor punten bij grotere sets van dezelfde kaarten of tegels.

Dit mechanisme komt echt in veel spellen terug. Bijvoorbeeld in Sushi GO!, 7 Wonders Duel, Ticket to Ride: Europe, Wingspan, Ark Nova en Great Western Trail.

Tot slot hebben we nog End Game Bonuses. Dit houdt in dat spelers punten verdienen of verliezen door wel of niet aan bepaalde voorwaarden te voldoen aan het einde van het spel. In Bitoku komt dit terug bij Visioenkaarten. Op elke visioenkaart staan 3 doelen. Heb je die behaald? Dan krijg je 4 of 6 punten. Heb je ze niet gehaald? Dan krijg je 1 of 2 minpunten. Je kunt meerdere visioenkaarten verzamelen.

End Game Bonuses komen ook voor in bijvoorbeeld Terraforming Mars, Endless Winter: Paleoamericans, Maracaibo, Cascadia en It’s a Wonderful World.

Interactie

Bitoku heeft veel passieve interactie en een vleugje agressieve interactie.

De passieve interactie zie je vooral terug bij concurrentie. Dat heerst overal op het speelbord. Beurtvolgorde, Schatten van het Meer, kaarten, tegels en locaties. Schatten van het Meer wil je verder staan dan anderen, Kaarten en tegels kunnen voor je neus worden weggekaapt en locaties kunnen nét voor jouw beurt worden ingenomen.

Die locaties zorgen in mijn optiek voor de meest interessante vorm van interactie. Als je een dobbelsteen bij een locatie wil plaatsen waar al een dobbelsteen ligt, dan moet de waarde van jouw dobbelsteen gelijk of hoger zijn dan de dobbelsteen die er ligt. Ben je de eerste? Dan mag je er elke waarde neerleggen (natuurlijk betekent wel: des te hoger de waarde, des te beter de actie).

Het loont dus om als eerste ergens een dobbelsteen te kunnen plaatsen.

En daar komt het ‘ontgrendelen van dobbelstenen’ bij kijken. Meestal ontgrendel je een dobbelsteen door het spelen van een Yōkai-kaart in je eerste beurt en gebruik je de dobbelsteen in je tweede beurt. Echter, je kunt ook een ontwaakte pelgrim opofferen om een dobbelsteen in je eerste beurt te ontgrendelen en direct in te zetten.

Startspeler zijn heeft dus voordelen, maar biedt niet altijd garantie dat jij een dobbelsteen op een bepaalde woudlocatie kunt plaatsen. Dit brengt veel interessante dilemma’s met zich mee.

Een andere vorm van passieve interactie zijn gebouwtegels. Als je een gebouw in een bepaald gebied bouwt, mogen andere spelers die activeren voor een actie. Doen ze dat? Dan levert dat jou ook een bonus op. Ook dit is voer voor denkwerk en dat doet me lichtjes denken aan het bordspel IKI, waarbij je ambachtslieden bij locaties legt die andere spelers ook weer kunnen gebruiken.

Agressieve interactie zie je alleen terug bij de Kodama fiches. In veel gevallen mag je jouw Kodama’s vooruit zetten, maar er zijn ook aardig wat acties waarmee je andermans Kodama’s terug mag zetten. Dit is de enige manier hoe je andere spelers direct kunt naaien.

Herspeelbaarheid

De herspeelbaarheid van Bitoku ligt erg hoog.

Je hebt veel verschillend speelmateriaal. Dit maakt dat de volgorde waarin kaarten en tegels in het spel komen veelal varieert. Sterker nog, in potjes met 2 spelers komen sommige symbolen misschien wel helemaal niet in het spel en een andere keer wel.

Daarnaast speel je in hoofdlijnen kaarten en plaats je dobbelstenen. Dat klinkt relatief eentonig. Maar door kaarten te spelen en dobbelstenen te plaatsen kun je veel verschillende (sowieso 14 soorten) acties doen. En dat zorgt voor zo ontzettend veel variatie. Soms gebruik je ook een andere actie, omdat je dan een bonusactie krijgt waarmee je toch weer de actie kunt doen die je graag had gewild.

En dan de mogelijkheden om punten te verdienen. Daar zijn er bijzonder veel van. Je kunt focussen op het bouwen van gebouwen, het kopen van kristallen, setjes maken voor Iwakura rotsen, verschillende Bitoku-kaarten verzamelen, Yōkai-kaarten vernietigen, hoge posities op de Schatten van het Meer krijgen en pelgrims laten wandelen over de Wegen des Wijsheid.

Mijn ervaring is dat je meestal 1 of 2 focusgebieden kiest en, afhankelijk van het spelverloop, snoept van wat andere opties om punten bij te sprokkelen.

Bottom line: je kunt dus ook variëren met de weg die je bewandelt. Elk potje weer.

Bovenstaande beschrijft waarom ik vind dat de herspeelbaarheid van Bitoku zo hoog ligt.

5 – Bitoku: Waar te koop?

Je kunt het bordspel Bitoku online bestellen op bol.com, Spellenrijk.nl, Spellenwinkel.nl, Valhallaboardgames.nl, Amazon.nl en Spelhuis.be.

Nu ben jij aan de beurt!

In dit blog heb ik je verteld over het bordspel Bitoku. Het werd bedacht door Germán P. Millán en internationaal uitgebracht door Devir. Keep Exploring Games verzorgt de uitgave in het Nederlands.

Ik liet je foto’s zien van al het speelmateriaal, gaf je de speluitleg én deelde mijn Bitoku review met je.

Als je nog vragen hebt over dit bordspel, stel ze dan gerust in een reactie. Wil je graag je eigen review delen? Dan hoor ik je mening graag ook in een reactie, zodat andere lezers er nog wat aan hebben :)!

Voor de hoofdafbeelding van dit blog heb ik een foto gebruikt van alefolsom via Pixabay.