Endless Winter Paleoamericans: Review, Speluitleg + Unboxing!

Endless Winter Paleoamericans ontving stempels als Best KS Campaign 2020, Kickstarter of the Year 2020 en Best Kickstarter 2020. Je kunt je voorstellen dat ik best benieuwd was naar dit bordspel.

Gelukkig bracht White Goblin Games ‘m naar Nederland en kan ik mijn ervaringen met je delen.

In dit blog vind je VEEL foto’s van het speelmateriaal, geef ik de speluitleg én deel ik mijn Endless Winter bordspel review met je!

Voordat je begint met lezen: White Goblin Games gaf mij het kaartspel Endless Winter: Paleoamericans zodat ik er een interessant blogartikel over kon schrijven. Dit artikel is dus gesponsord. Maar ik heb mijn redactionele vrijheid behouden en volledig zelf bepaald wat ik in dit artikel heb gezegd.

Zoals je rond de beginperiode van de mensheid meerdere stammen vindt, zo vind je in dit blog meerdere onderwerpen:

1. Algemene Informatie
2. Unboxing
3. Speluitleg
4. Review
5. Waar te koop?

1 – Algemene Informatie

• Soort spel: Bordspel
• Aantal Spelers: 1-4 Personen
• Speelduur: 60-120 Minuten
• Vanaf Leeftijd: 12 Jaar
• Uitgever: White Goblin Games
• Spelauteur: Stan Kordonskiy
• Illustrator: Mihajlo Dimitrievski & Yoma
• Te koop bij: bol.com – Spellenrijk.nl – WhiteGoblinGames.nl – Valhallaboardgames.nl – Spelhuis.be

2 – Unboxing

Deze unboxing bestaat uit 2 delen. Eerst geef ik een lijst van het speelmateriaal dat er in de doos zit. Daarna laat ik foto’s zien van het speelmateriaal.

Laten we maar eens naar wat foto’s kijken.

Hieronder zie je de voorkant van de doos:

En dit is de achterkant:

De binnenkant ziet er zo leeg uit:

Je krijgt er diverse trays bij. Eentje voor het algemene speelmateriaal en per speler een tray voor zijn of haar speelmateriaal. Op alle trays komt een plastig deksel, maar die heb ik weggelaten voor de foto (iets met reflectie enzo):

En zo ziet het er gevuld uit:

Je krijgt er zelfs een handleiding bij over hoe te vullen:

Je vindt de Endless Winter spelregels terug in een boekje van 20 bladzijden.

Met Endless Winter heb je verschillende plekken op tafel waar wat gebeurt. Zoals het speelbord:

Het dierenbord:

Het dubbelzijdige totembord (achterkant is voor het solo spel):

De terreintegels waarmee je een gebied vormt:

En de megalietentegels waarmee je ook nog een speelveld vormt:

Naast borden en tegels komen er ook stamkaarten op tafel te liggen. Er zijn 5 soorten: ambachtvrouw, sjamaan, stamoudste, verkenner en jager.

Er komen ook cultuurkaarten op tafel. Je hebt 2 tijdperken (I en II):

De tijdperken van de cultuurkaarten worden van elkaar gescheiden door de cultuur-afdekkaart:

Op het speelbord leg je de heilige stenen (tevens verdeeld in 2 tijdperken):

De mammoetsteen komt op het rondespoor:

Voor op het dierenbord zijn er nog dierkaarten:

Je hebt 2 extra (kleine) modules. Eentje bevat gletsjertegels en eentje rustfiches:

Tot zover wat er op tafel ligt.

Wat krijgen de spelers? Laten we maar eens beginnen met het spelersbord:

Grondstofblokjes voor op het voedsel- en gereedschapspoor:

Nederzettingen voor op het voedselspoor:

Dorpen:

Stamleden:

En megalieten (2 neutrale en 8 in een spelerskleur):

Elke speler krijgt een aantal startkaarten. Ik heb ze per kleur apart op de foto gezet omdat het artwork verschilt (inhoudelijk zijn de kaarten hetzelfde waard):

Daarnaast krijgt elke speler een grafkaart:

Een overzichtskaart:

Een voorbereidingskaart:

Én een stamhoofdkaart (Vuurwolf, Donkerklauw, Knuistkijker, Steenlezer en Hoornbreker):

Voor elk stamhoofd is ook een miniatuur:

En er zijn houders in de spelerskleuren om je miniatuur op te zetten:

Spelers plaatsen hun stamsteen op het volgordespoor:

Hun scorestenen op het scorespoor:

En hun totemstenen op de 2 sporen van het totembord:

Dan is er nog wat materiaal voor het solospel.

Te beginnen met de solo spelregels:

Een overzichtskaart:

Navigatiekaarten:

Nomadekaarten:

En een nomadefiche:

3 – Endless Winter: Speluitleg

Heb je een vraag over de spelregels van Endless Winter Paleoamericans? Stel ‘m dan gerust in een reactie onder dit blog. Ik beantwoord je vraag zo snel mogelijk!

Hieronder lees je eerst mijn korte Endless Winter Paleoamericans speluitleg. Daarna vind je ook nog een uitgebreide uitleg.

Hieronder vind je mijn uitgebreidere speluitleg van Endless Winter Paleoamericans. De spelregels zijn dusdanig uitgebreid dat ik niet volledig zal zijn. Wel hoop ik een goed beeld te geven van het spelverloop. Ik deel mijn Endless Winter speluitleg op in de volgende onderdelen:

1. Voorbereiding
2. Spelverloop
3. De acties
4. Einde van het spel

3.1 – Voorbereiding

Leg het speelbord, het totembord en het dierenbord op tafel. Leg de mammoetsteen en de heilige stenen per tijdperk op het speelbord. Schud de dierkaarten, leg er zoveel open als het aantal spelers + 1. Vorm ook het megalietenbord en het terreinbord. Maak 5 gesorteerde trekstapels van de stamkaarten onder het speelbord. Maak 2 trekstapels van cultuurkaarten (tijdperk 1 en 2), leg 8 kaarten van tijdperk 1 open en leg de cultuur-afdekkaart op de trekstapel van tijdperk 2.

Geef elke speler een spelersbord en diens speelmateriaal. Zet de grondstofstenen, nederzettingen, dorpen en megalieten op hun plek. Neem een stamhoofdkaart, kies welke zijde je wil en neem de miniatuur en doe er een houder onder. Zet de miniatuur naast je stamleden. Plaats je scoresteen op veld 0 van het speelbord.

Schud de overzichtskaarten en geef elke speler er gedekt één. De speler met de 1 zet zijn stamsteen bovenaan op het volgorde spoor (en is startspeler). De speler met de 2 zet zijn stamsteen daaronder, enzovoorts. Zet een totemsteen onderaan op elke van de sporen op het totenbord. Zet een nederzetting op het middelste veld van het terreinbord.

Geef elke speler een voorbereidingskaart om zijn of haar startkapitaal te bepalen. Neem uit je eigen deck het Stamlid, de Krijger én voeg daar de stamkaart aan toe die op de voorbereidingskaart staat. Schud de rest, vorm een trekstapel links van je spelersbord en trek er 2 zodat je in totaal 5 kaarten als starthand hebt. Leg je grafkaart rechts onder je spelersbord.

Als het goed is heb je nu zoiets als hieronder op tafel liggen:

3.2 – Spelverloop

Je speelt Endless Winter in 4 rondes. Elke ronde bestaat uit 3 fasen:

1. Actiefase
2. Eclipsfase
3. Voorbereiden volgende ronde

1. Actiefase

Tijdens de actiefase komen spelers 3 keer aan de beurt. Ze voeren na elkaar 1 beurt uit. De speler wiens stamsteen bovenaan het volgordespoor staat begint en daarna zijn spelers van boven naar beneden aan de beurt.

Tijdens deze fase doorloop je 5 stappen:

1. Cultuurkaarten spelen
2. Stamkaarten spelen
3. Stamlid plaatsen (en actie uitvoeren)
4. Kaarten afleggen
5. Na je 3e beurt: Eclipsstapel vormen

Eerst mag je zoveel cultuurkaarten uit je hand spelen als je wil. Je herkent deze kaarten aan het dierenvachtje met een I of II links bovenin. Deze kaarten kunnen van alles opleveren. Voedsel, gereedschap, nieuwe kaarten, enzovoorts. Je legt deze kaarten boven je spelersbord.

Daarna mag je zoveel stamkaarten uit je hand spelen als je wil. Je herkent deze kaarten aan het blauwe (arbeid)symbool links bovenin. Alle stamkaarten hebben een effect. Sommige kun je direct uitvoeren, andere worden pas geactiveerd als je die actie uitvoert. Stamkaarten leveren altijd 1 of 1,5 arbeid op.

Vervolgens mag je een stamlid (de houten of miniatuur, maakt niet uit) plaatsen op één van de vier actievelden op het speelbord óf op het rustveld, links boven op je spelersbord. De vier actievelden ga ik in 3.3 dieper op in. Zet je een stamlid op het rustveld? Dan neem je een kaart op hand en krijg je 1,5e arbeid tijdens de eclipsfase extra.

Als je klaar bent met de acties leg je alle cultuur- en stamkaarten die je hebt gespeeld af.

Na je 3e beurt mag je met zoveel handkaarten als je wil een eclipsstapel vormen. Je mag cultuurkaarten spelen, maar die leveren dan niks op. Stamkaarten daarentegen leveren twee dingen op. Ten eerste arbeid en ten tweede een effect die tijdens de eclipsfase wordt uitgevoerd.

Als alle spelers hun 3e beurt hebben gehad is het tijd voor de eclipsfase.

2. Eclipsfase

Schuif de mammoetsteen naar het volgende eclipseveld op het speelbord.

Daarna onthullen alle spelers hun kaarten uit de eclipsstapel. Vervolgens telt elke speler hoeveel arbeid hij of zij in totaal heeft met deze kaarten. De speler met de meeste arbeid zet zijn stamsteen bovenaan het scorespoor, de speler die dan de meeste arbeid heeft zet zijn of haar steen eronder, enzovoorts. Bij een gelijkspel mag de speler die zojuist onderaan stond zijn stamsteen eerst plaatsen.

Vervolgens voeren spelers in beurtvolgorde de volgende acties uit:

1. Ontvang het voordeel naast je stamsteen
2. Voer effecten van kaarten uit je eclipsstapel uit
3. Ontvang terreinvoordelen
4. Ontvang eclipsvoordelen van je spelersbord

3. Voorbereiden volgende ronde

Na de 4e ronde sla je deze fase over en ga je direct naar de eindtelling.

Na de 1e, 2e en 3e ronde bereid je het spel voor op de volgende ronde:

1. Schuif de mammoetsteen naar het volgende genummerde veld.
2. Neem alle speelfiguren terug.
3. Vul het dierenbord aan totdat er net zoveel kaarten als het aantal spelers + 1 liggen.
4. Vul het cultuuraanbod* aan.
5. Elke speler neemt 5 kaarten van zijn of haat trekstapel.

*Na ronde 1 vul je het aanbod aan met kaarten van de tijdperk I trekstapel. Na ronde 2 verwijder je alle kaarten en vul je aan met kaarten van de tijdperk II trekstapel. Na ronde 3 vul je het aanbod aan met tijdperk II kaarten.

Tot slot begint de nieuwe ronde.

3.3 – De acties

Op het speelbord kun je 4 actiekolommen kiezen die meerdere acties opleveren:

• Inwijden
• Ontwikkelen
• Migreren
• Jagen

Elk van deze kolommen bestaat uit 4 velden. Je zet je stamlid boven neer en schuift deze stap voor stap naar beneden. Als je de kosten kunt betalen mag je de aangegeven acties doen.

De bovenste actie(s) mag je zo vaak doen als je wil. De tweede actie(s) mag je eenmalig doen. De derde actie(s) mag je eenmalig doen en is alleen voor de speler die als eerste een stamlid in de kolom plaatst. Het vierde veld (onderin de kolom) levert geen actie op. Hier zet je stamleden (die niet als eerste waren) neer na het eventueel uitvoeren van de eerste en tweede acties.

Met inwijden kun je nieuwe stamkaarten kopen en op handen nemen, nieuwe stamkaarten op de aflegstapel krijgen, stamkaarten in je begraafplaats leggen en één van je totemstenen 1 veld vooruit zetten.

Met ontwikkelen kun je cultuurkaarten kopen en op handen nemen, een heilige steen kopen en een gereedschap en voedsel krijgen.

Met migreren kun je nederzettingen op de basisterreintegel plaatsen en nederzettingen verplaatsen en 3 nederzettingen samenvoegen tot een dorp. Een dorp plaats je op het punt waar 3 tegels samenkomen en levert voor elk grenzend terrein 2 invloed op. Elke nederzetting levert 1 invloed op. De speler(s) met de meeste invloed ontvangt tijdens de eclipsfase het terreinvoordeel.

Met jagen kun je nieuwe dierkaarten opendraaien, open dierkaarten nemen, een dierkaart draaien (voor gereedschap en voedsel) en een gesloten dierkaart van de trekstapel nemen.

Veel van bovenstaande acties krijg je ook door het spelen van kaarten tijdens de actie- en eclipsfase. Daarnaast kun je ze tijdens de eclipsfase krijgen met het volgordespoor, terreinvoordelen en vrijgespeelde voordelen op je spelersbord.

Één actie is nog niet genoemd, namelijk het plaatsen van een megaliet. Bij deze actie neemt een speler altijd de meest linkse megaliet en legt deze op het megalietenbord. Grijze megalieten mogen op alle velden, maar zijn de enige die op grijze velden kunnen.

De eerste megaliet moet op een grijs veld, volgende grijze megalieten mogen op een grijs veld of tegen een andere megaliet aan. Dit laatste geldt ook voor gekleurde megalieten. Elk witte veld levert direct een voordeel op als je er een megaliet op plaatst. Gekleurde megalieten mag je op 4 andere megalieten plaatsen. Je krijgt dan punten voor de 4 megalieten die eronder liggen.

Je krijgt 1 punt per grijze megaliet, 1 punt per megaliet van een andere speler en 2 punten per megaliet van jezelf.

3.4 – Einde van het spel

Het spel eindigt na de 4e ronde. Dan begint de puntentelling. Je krijgt punten voor:

• Het offerspoor
• Het erespoor
• Stam- en cultuurkaarten
• Niet gedraaide dierkaarten

De positie van je totemsteen op het offerspoor bepaalt voor welke verhouding je resterende voedsel en gereedschap punten waard is. Veld 0 levert niks op!

De positie van je totemsteen op het erespoor bepaalt hoeveel punten je begraafplaats waard is. De eerste plaats scoort punten volgende eerste tabel, de tweede plaats volgens de tweede tabel, enzovoorts.

Cultuur- en Stamkaarten leveren meestal 1 punt op en in sommige gevallen 0 of 2.

Niet gedraaide dierkaarten leveren punten op per set. Je kunt per dier maar 1 set maken.

De speler met de meeste punten wint het spel. Er is geen tiebreaker beschreven.

4 – Endless Winter: Review

Om mijn mening zo goed mogelijk te geven, deel ik deze Endless Winter Paleoamericans recensie op in de volgende onderdelen:

• Thema & Vormgeving
• Spelregels & Toegankelijkheid
• Strategie of Geluk?
• Spelmechanisme
• Interactie
• Herspeelbaarheid

Thema & Vormgeving

In Endless Winter is elke speler een stamhoofd die van zijn of haar stam de meest welvarende stam wil maken. Het spel speelt zich zo’n 10.000 jaar voor onze jaartelling af in Noord-Amerika (vandaar de naam Paleo-americans). Verspreid over meerdere generaties breid je je stam uit, ontdek je nieuwe gebieden, investeer je in cultuur, jaag je op wild en bouw je monumenten (megalieten). En dan wil je de goden ook nog eren.

Ik zie het thema een beetje als een paraplu. Onder de gekozen setting (stammen in Noord-Amerika, zo’n 12.000 jaar geleden) hangen diverse facetten van die tijd. Daarbij heeft elk facet zo haar eigen plek in het spel. En dat werkt heel goed eigenlijk.

Het viel mij bijvoorbeeld meermaals op dat ik het spel, ondanks de vele spelregels, relatief snel kon uitleggen door gebruik te maken van het thema. Dit laat zien dat het thema het spelverloop goed ondersteunt. Wel moet ik bekennen dat mijn speelgenoten en ikzelf tijdens het spel niet echt meer met het thema bezig waren, maar vooral met het activeren van symbolen.

Over symbolen gesproken… Wauw, zijn er veel hè? Net als alle speelborden op tafel. Een speelbord, dierenbord, totembord, 3 rijen van 5 kaarten, een terreinbord, een megalietenbord én dan nog eens alle spelersborden met de kaarten die erom heen liggen.

Toen ik de spelregels had gelezen en ik al het speelmateriaal had klaargezet voor een eerste potje, vond ik de grote hoeveelheid speelmateriaal (en dus ook de verschillende symbolen) best wat overweldigend. De laatste keer dat ik dit had, was bij het Anno 1800 bordspel.

De eerste ronde verliep dan ook tergend traag. Not gonna lie. Maar! Gelukkig voelden de symbolen na 1 ronde al wat meer vanzelfsprekend. Helemaal na ronde 2. Dus ook al is het geheel wat overweldigend, als je dit kaliber spel vaker speelt, went het best snel denk ik. En kijkend naar hoe snel we de symbolen eigen maakte, kan ik niet anders concluderen dan dat ik de iconografie sterk vind.

Feit blijft wel dat Endless Winter VEUL ruimte inneemt op tafel. Ik kan wel zeggen “dat went”, maar als je een kleine tafel hebt, kun je dit bordspel eigenlijk gewoon niet spelen. Houd daar rekening mee.

Even kijken. Ah, de look&feel.

Veel bordspelers zullen ongetwijfeld de stijl herkennen van niemand minder dan Mihajlo Dimitrievski, a.k.a. The Mico. Hij is in Nederland bekend van Rovers van de Noordzee, Architecten van het Westelijk Koninkrijk en Paladijnen van het Westelijk Koninkrijk. Wellicht kennen mensen zijn stijl ook van Graaf je Vrij, Hijacked en Merchants Cove.

Enfin, ik vind die stijl mooi. Het kan zijn dat jij dat ook vindt, of juist niet. Misschien is het nog belangrijk om te vermelden dat ik, ondanks eenzelfde stijl, Endless Winter echt als een op zichzelf staand spel ervaar. Tijdens m’n potjes dacht ik niet aan andere spellen waar hij het artwork voor heeft verzorgd.

Het artwork is niet het enige dat ik mooi vind. Ook het speelmateriaal valt in de smaak. Kunststof miniaturen (die ik nooit ga schilderen, maar iemand anders misschien wel), niet eerder geziene houten speelstukken en spelersborden met een dubbele laag. I like it all. Geen standaard meeples en praktisch speelmateriaal. Dat getuigt van een hoogwaardige productie.

Heb ik dan niets te klagen? Nou, het is geen biggie, maar ik miste een duidelijke plek op m’n spelersbord waar ik het stamhoofdminiatuur en diens stamleden op kon zetten. Nu ‘zweven’ ze maar ergens en moet ik soms even zoeken waar ze staan.

Dus samenvattend. Het thema zorgt dat mensen de spelregels snel eigen kunnen maken en het is een hoogwaardige productie. Laat je niet direct afschrikken door de hoeveelheid speelmateriaal op tafel. Behalve als je een (te) kleine tafel hebt.

Spelregels & Toegankelijkheid

Ik vind de Endless Winter spelregels goed. De spelregels zijn volledig (elke vraag vond ik een antwoord op), logisch opgebouwd en duidelijk geïllustreerd. Ook de opmaak is fijn. Je ziet duidelijke tussenkoppen, smalle regels en korte alinea’s en veel witruimtes. Deze nodigen uit tot lezen en maken de spelregels ook daadwerkelijk fijn leesbaar.

Oké, een paar kritische noten dan.

Op pagina 5 in de voorbereiding hebben stappen 13, 14 en 15 verkeerde nummers. Tevens is er geen tiebreaker beschreven. Nou hebben mijn speelgenoten en ik nog geen gelijkspel gehad, maar het is tegenwoordig wel een standaard om te beschrijven wie er wint bij een gelijkspel.

En hoezeer ik de handleiding over hoe je de tray’s (en de doos) moet inpakken ook waardeer… Ik had het fijn gevonden als er ook een duidelijke foto/illustratie bij zat om aan te geven hoe de stamhoofdminiaturen precies in de tray moeten staan. Na wat passen en meten kom ik tot onderstaande. Als de miniaturen zó in je doos zitten, past het kunststof er makkelijk overheen:

Vind ik het Endless Winter bordspel toegankelijk? Nou, niet per se.

Ondanks dat ik het spel vloeiend vind verlopen, blijft het een zwaarder spel. Het label ‘expertspel’ is dan ook terecht.

Houd je niet van zwaardere bordspellen? Dan is Endless Winter Paleoamericans sowieso niet geschikt voor jou. Je hebt aardig wat regels, beurten kunnen lang duren en er zijn meerdere mogelijkheden om punten te scoren.

Houd je wel van zwaardere bordspellen? Dan denk ik dat je dit spel sowieso wel leuk zal vinden. Ik kan maar een paar redenen bedenken waarom dit niet zo is, bijvoorbeeld:

• omdat je het te duur vindt;
• omdat je het niet origineel genoeg vindt;
• omdat het de algehele stijl je niet aanspreekt;
• omdat het je het als expertspel niet zwaar genoeg vindt;
• omdat je wellicht niet van gefixeerde eindes (na 4 rondes) houdt.

Waarmee kun je Endless Winter vergelijken?

Het lijkt qua gameplay sterk op De Verdwenen Ruïnes van Arnak, maar dan uitgebreider. Arnak is vooral deckbuilding en worker placement. Endless Winter heeft daarnaast ook set collection en area control. Daar kom ik zo op terug!

Strategie of Geluk?

Endless Winter heeft een beetje van alles: geluk, tactiek en strategie.

De geluksfactor zie je terug bij het pakken van kaarten van je deck. Je moet geluk hebben om te pakken wat je wil. Zo ook bij de beschikbare cultuurkaarten en dierkaarten. Hier kan tussen liggen wat je nodig hebt, of juist niet. En ook als je blind een dierenkaart mag pakken, speelt geluk natuurlijk en grote rol. Pak je net die 2e mammoet voor extra punten of een ander dier waar je er nog geen van had?

Daarnaast kun je op meerdere manieren punten scoren: Dieren, je begraafplaatsen, heilige stenen, je grondstoffen en ook op het terreinbord. Mijn ervaring is dat je kunt proberen te focussen op een aantal onderdelen. Ze geven invulling aan je plan en je kunt de route een beetje uitstippelen. En daar zit wat mij betreft een strategisch karakter. Je kunt daadwerkelijk een richting bepalen voor de lange termijn.

Dan tot slot het tactische aspect: tijdens het spel ben je deels afhankelijk van wat je tegenstanders doen, welke cultuurkaarten er liggen en welke dierkaarten beschikbaar zijn. Je kunt niet altijd kiezen wat in lijn ligt met je gekozen focus (of strategie). Op dat moment moet je jezelf flexibel opstellen en slimme keuzes maken. En daar zit het tactische element in.

Ik vind Endless Winter voor het grootste deel tactisch. De aanwezige geluksfactor maakt nu eenmaal dat je soms van richting moet veranderen.

Spelmechanisme

Dit is een leuke. Er zijn 5 overheersende spelmechanismen in Endless Winter.

Laat ik beginnen met Hand Management. Het moment waarop je kaarten speelt, de volgorde waarin je ze speelt én de setjes die je ermee vormt maken dat je zoveel mogelijk (en zo efficiënt mogelijk) acties kunt doen. Klein voorbeeld: Bij Endless Winter speel je eerst een cultuurkaart om gereedschap te krijgen. Die zet je daarna in bij de stamkaart Sjamaan om 1,5 extra arbeid te krijgen.

Hand Management komt in veel spellen terug, zoals Brass: Birmingham, It’s a Wonderful World en Wingspan.

De volgende is Deckbuilding. Spelers hebben ieder een deck met kaarten. Elke beurt neem je er een aantal en daarmee voer je acties uit. Vaak kun je met die acties nieuwe kaarten aan je deck toevoegen, om deze beter te maken. En ook dit is precies wat je in Endless Winter doet. Opvallend detail vind ik trouwens dat je niet veel variatie in stamkaarten hebt (in cultuurkaarten wel). Meestal verschillen kaarten juist veel van elkaar.

Bekende deckbuilders zijn Dominion, De Verdwenen Ruïnes van Arnak en De Zoektocht naar El Dorado. Je hebt ook De Kwakzalvers van Kakelenburg, al werkt die met bag building.

Nog een populair mechanisme: Worker Placement. Spelers plaatsen speelfiguren op locaties om acties uit te voeren. In veel worker placements zijn plaatsen beperkt. Dat is bij Endless Winter niet. Wél krijgt de eerste speler die een bepaalde actie doet een extra voordeel. Je kunt elke ronde 3 arbeiders, of beter gezegd, stamleden, plaatsen.

Je hebt dit spelmechanisme misschien al eens gezien in Everdell, Het Stenen Tijdperk, Rovers van de Noordzee en Agricola.

Next up, Set Collection. Spelers moeten setjes maken van bepaalde fiches, figuren of kaarten om bonussen te activeren en/of punten te scoren. In Endless Winter komt dit mechanisme terug bij de dierenkaarten. Hier probeer je namelijk setjes mee te maken. De grootte van het setje bepaalt hoeveel punten deze aan het einde van het spel oplevert.

Grotere spellen die set collection bevatten zijn o.a. Ark Nova, Terraforming Mars en Ticket to Ride Europe. Er zijn echter ook diverse kleine spellen, zoals Sushi GO!, Point Salad en Jaipur.

Een kleintje, maar wel interessant om te benoemen: Tech Tracks. Tijdens het spel kunnen spelers velden op hun spelersbord vrijspelen. Vrijgespeelde velden leveren op bepaalde momenten bonussen of punten op. In Endless Winter kun je nederzettingen bouwen en voedselvelden vrij maken, dorpen bouwen en extra kaarten krijgen, megalieten spelen en bonussen krijgen én heilige stenen bouwen voor punten.

Spellen waar ik aan moet denken die dit ook hebben zijn Scythe, Terra Mystica en Maracaibo.

Tot slot is er nog Area Majority & Influence. Spelers kunnen binnen een speelgebied velden bezetten en als ze de meerderheid hebben, levert dat op bepaalde momenten bonussen en/of punten op. In Endless Winter zie je dit terug op het terreinbord. Hier plaatsen spelers nederzettingen en dorpen voor invloed. Tijdens de eclipsefase krijgen spelers de voordelen van terreintegels waar ze de meeste invloed hebben.

Dit mechanisme ken je wellicht uit titels als El Grande, Tapestry en Small World.

Interactie

Endless Winter bevat vooral passieve interactie en geen agressieve interactie. Passief betekent dat spelers bewust en onbewust invloed op elkaar kunnen uitoefenen, maar dat er geen agressie bij komt kijken. En met agressie bedoel ik dat je elementen van andere spelers kunt vernietigen of beschadigen. Dit laatste komt dus niet voor in Endless Winter.

Een kernbegrip bij de interactie in Endless Winter is concurrentie.

Iedereen kan aanspraak maken op iets, maar de speler die het als eerst doet, profiteert het meeste.

Neem het 3e veld bij de acties op het speelbord. Dit levert een bonusactie op voor de speler die de actie als eerste uitvoert.

En wat dacht je van het kopen van heilige stenen of cultuurkaarten? Elk van die stenen en kaarten zijn uniek. Dus als je graag een specifieke wil, moet je snel zijn.

Ook op het erespoor (op het totembord) heerst concurrentie. De speler die zijn of haar totem het hoogste heeft, krijgt ook de meeste punten voor begraven stamleden.

Oja, het megalietenbord. Het plaatsen van megalieten levert bonussen of punten op. Maar legt een andere speler een megaliet ergens op? Dan is die plek bezet.

Tot slot hebben we natuurlijk nog de concurrentie op het terreinbord. Spelers met de meeste invloed op een tegel krijgen diens bonus tijdens de eclipsfase. En als jij zo’n bonus graag wil, zul je het dus vaak moeten opnemen tegen andere spelers.

Aan de basis van al deze concurrentie staat de speelvolgorde. De speelvolgorde wordt aan het begin van elke eclipsfase bepaald. Wil je dus echt een actie of bonus heel graag? Zorg dan dat je voldoende stamkaarten (of beter, voldoende arbeid) overhoudt om in te zetten tijdens de eclipsfase.

Herspeelbaarheid

Ik vind dat de herspeelbaarheid van Endless Winter erg hoog ligt. Dat komt enerzijds door de vele variatiemogelijkheden met het speelmateriaal en anderzijds door de verschillende routes die je binnen het spel kunt bewandelen.

Laten we eerst eens kijken naar de variaties in speelmateriaal.

Zo kun je variëren met het stamhoofd dat je kiest. Elke stamhoofd heeft een uniek voordeel dat tijdens het spel kan worden geactiveerd. Sterker nog, ze hebben 2 voordelen en jij kiest aan het begin met welke je wil spelen. Dit bepaalt welke grondstof je makkelijker krijgt en het legt de basis voor je strategie. Gecombineerd met verschillende voorbereidingskaarten zorgt dit voor verschillende vertrekpunten.

Dan zijn er nog het variabele terreinbord en megalietenbord. Het terreinbord is sowieso elk spel anders en het megalietenbord zal vaak anders zijn. Sowieso als je met andere spelersaantallen speelt. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de variatie in kaarten die je trekt, heilige stenen die je kunt kopen, dierkaarten die je kunt pakken én de beschikbare cultuurkaarten waaruit je kunt kiezen.

Hoewel het spelverloop altijd hetzelfde is (4 rondes, actiefases, eclipsfases, enzovoorts) ben je niet altijd bezig met hetzelfde. Dit komt doordat je op meerdere manieren punten kunt scoren. Het ene potje focus je wellicht meer op het verzamelen van dieren. Het andere potje ligt de nadruk op het erespoor en je begraafplaats. Meestal snoep je overal wat punten weg, maar het feit dat je kunt variëren in waar je dat doet, maakt dat elk spel toch weer anders aanvoelt.

En gaat het spel dan toch vervelen? Dan kun je altijd nog gletsjerfiches en/of rustfiches toevoegen.

Is dat niet genoeg? Dan zijn er sowieso nog wat uitbreidingen mogelijk :).

5 – Endless Winter Paleoamericans: Waar te koop?

Je kunt het bordspel Endless Winter Paleoamericans online bestellen op bol.com, Spellenrijk.nl, WhiteGoblinGames.nl, Valhallaboardgames.nl en Spelhuis.be.

Nu ben jij aan de beurt!

In dit blog heb ik je verteld over het bordspel Endless Winter Paleoamericans. Het werd bedacht door Stan Kordonskiy en internationaal uitgebracht door Fantasia Games. White Goblin Games verzorgt de uitgave in het Nederlands.

Ik liet je foto’s zien van al het speelmateriaal, gaf je de speluitleg én deelde mijn Endless Winter Paleoamericans review met je.

Als je nog vragen hebt over dit bordspel, stel ze dan gerust in een reactie. Wil je graag je eigen review delen? Dan hoor ik je mening graag ook in een reactie, zodat andere lezers er nog wat aan hebben :)!