De afgelopen jaren lijkt Vladimir Suchý wel elk jaar een nieuw spel te verzinnen. Gelukkig voor de Nederlandse markt brengt Jumping Turtle Games ze steeds uit. Zo was vorig jaar Woodcraft aan de beurt en kunnen we – misschien in 2024 – ook Shipyard 2nd Edition nog verwachten. Maar nu is het eerst tijd voor Evacuation.
In dit blog geef ik je Evacuation speluitleg en beantwoord ik graag je vragen over de spelregels.
Voordat je begint met lezen: Jumping Turtle Games gaf mij het bordspel Evacuation zodat ik er een interessant blogartikel over kon schrijven. Dit artikel is dus gesponsord. Maar ik heb mijn redactionele vrijheid behouden en volledig zelf bepaald wat ik in dit artikel heb gezegd.
In dit blog geef ik je de speluitleg van het bordspel Evacuation. Heb je vragen? Stel ze gerust. Via onderstaande links vind je m’n andere blogs over dit spel.
Heb je een vraag over de spelregels van Evacuation? Stel ‘m dan gerust in een reactie onder dit blog. Ik beantwoord je vraag zo snel mogelijk!
Korte speluitleg
In Evacuation zal de Oude Wereld worden opgeslokt door de zon en hebben spelers 4 jaar (rondes) de tijd om een Nieuwe Wereld op te bouwen en hun beschaving te evacueren. Elke ronde krijgen spelers inkomen en moeten ze voedsel betalen. Daarna voeren spelers om de beurt acties uit.
Je kunt mensen vestigen, fabrieken en stadions bouwen en infrastructuur verbeteren op de Nieuwe Wereld. Hiermee verhoog je jouw productieniveaus van grondstoffen op de Nieuwe Wereld. Daarnaast kun je ruimteschepen kopen en investeren in technologieën. Funfact: verkregen grondstoffen kun je alleen gebruiken op de Oude óf Nieuwe Wereld, net waar je ze verkregen hebt. Als iedereen is gepast kun je ruimteschepen van de Oude- naar de Nieuwe Wereld laten gaan om grondstoffen, fabrieken, mensen en stadions te evacueren. Op basis van de acties die je doet ga je nog vooruit op het ontwikkelingsspoor. Dit bepaalt o.a. waar je op de Nieuwe Wereld mag vestigen.
Zodra een speler in de Nieuwe Wereld alle productieniveaus op ten minste niveau 8 heeft én 3 stadions heeft, eindigt het spel. Eventuele sancties (als je niet genoeg voedsel, stadions of evacuaties hebt gedaan) passen ieders productieniveaus aan. Daarna wint de speler die na sancties nog steeds aan alle voorwaarden voldoet. Tiebreakers zijn de meeste blije gezichtjes óf het laagste productiefiche dat het hoogste ligt.
Uitgebreide spelregels
Hieronder vind je mijn uitgebreidere handleiding of gebruiksaanwijzing van Evacuation. Die deel ik op in de volgende onderdelen:
- Voorbereiding
- Spelverloop
- Acties
- Einde van het spel
- Varianten
1 – Voorbereiding
Leg het speelbord midden op tafel en geef iedereen een spelersbord. Elke speler krijgt terreintegels (en legt ze op de Oude Wereld), fabriekstegels, schijfjes, 3 productiefiches, zo’n 8 actiekaarten én een stadion in zijn of haar kleur. Gebruik schijfjes voor de beurtvolgorde, het ontwikkelingsspoor en actiespoor (op ieders bord). Geef elke speler een willekeurige set technologietegels (met nummers 1, 2, 3 of 4) die hij of zij willekeurig (maar 1 stip onderaan, 3 stippen bovenaan) op zijn of haar spelersbord legt.
Vorm een voorraad van grondstofblokjes en straf- en bonusfiches. Schud de stadionkaarten, ruimteschiptegels en infrastructuurkaarten en leg er van elk 3 open onder het bord met een trekstapel ernaast. NB: Infrastructuur niveau 1 ligt bovenop en niveau 2 onderop. Plaats het jaarfiche op veld 1 van het jaarspoor. Pak een jaareinde bonuskaart met vlag en leg daar 3 jaareinde bonuskaarten op.
Nu zijn jullie klaar om te beginnen.
2 – Spelverloop
Je speelt Evacuation in 4 rondes. Elke ronde bestaat uit 7 fasen:
- Inkomsten, voedsel en stadions
- Acties
- Transport
- Beurtvolgorde bepalen
- Vooruitgang
- Bonussen
- Opschonen
Fase 1: Inkomsten, voedsel en stadions
Eerst krijgen spelers inkomen. Ofwel, ze produceren energie, voedsel en staal.
De symbolen op de open terreintegels in de Oude Wereld bepalen hoeveel je van elk produceert. Dit aantal wordt, naarmate het spel vordert, steeds minder.
Als je vestigt op de Nieuwe Wereld leg je een fabriekstegel(s) of schijfje(s) neer op een terrein. Hiermee verhoog je – afhankelijk van wat er op dat terrein staat – je productieniveau van de Nieuwe Wereld. Dit houd je met productiefiches bij op je spelersbord. Tijdens deze fase krijg je ook hier blokjes.
NB: Blokjes blijven liggen aan de zijde van de wereld waar je ze hebt geproduceerd!
Na het produceren kijk je bij het jaarspoor hoeveel voedsel je moet betalen en hoeveel stadions je in de Nieuwe Wereld moet hebben. Voor elk voedsel dat je niet kunt betalen én voor elk stadion dat je tekort hebt neem je een straffiche.
NB: Je produceert in beide werelden voedsel, maar je kunt het voedsel ook alleen in de betreffende wereld gebruiken!
Fase 2: Acties
Tijdens deze fase voeren spelers na elkaar steeds een actie uit. Daarbij doorloop je deze stappen:
- Kies een actie op je spelersbord en schuif een actiekaart onder de groep met de gekozen actie.
- Zet het schijfje op het actiespoor 1 veld vooruit en betaal de aangegeven kosten.
- Voer de gekozen actie uit.
Vanaf de 3e actie moet je de aangegeven hoeveelheid energie betalen. Daarnaast moet je 1 energie extra betalen voor elke kaart die je in een groep schuift waar al 3 kaarten liggen.
Houd er ook rekening mee dat de positie van je fiches op het ontwikkelingsspoor bepalen vanuit welke wereld (Oud of Nieuw) die energie mag komen. In het begin is dit de Oude Wereld, daarna beide werelden en tot slot de Nieuwe Wereld.
Ik leg elke acties specifiek uit in 3.3 (iets verder scrollen).
Als je geen energie meer hebt om acties te doen óf je wil niet meer, dan moet je passen. Zodra elke speler is gepast ga je door naar fase 3.
Fase 3: Transport
Tijdens deze fase kun je met aangekochte ruimteschiptegels evacuaties doen van de Oude- naar de Nieuwe Wereld. Met elke ruimteschiptegel kun je:
- Locaties van de Oude Wereld evacueren
- Fabriekstegels of stadions verschepen naar de Nieuwe Wereld
- Grondstoffen verschepen naar de Nieuwe Wereld
Evacueer per evacuatieplaats op de tegel één locatie van de Oude Wereld (in overeenkomstige terreinkleur!). Draai dan de terreintegel om. Stond er een fabriek op? Leg dan een fabriekstegel in dezelfde kleur uit je voorraad op je schip. Stonden er rondjes op? Leg dan zoveel schijfjes uit je voorraad op de tegel.
Sommige ruimteschepen bieden ook plaats aan een fabriekstegel of stadion. Stel dat je een fabriek hebt of ontwikkeld of een stadion hebt gebouwd in de Oude Wereld, dan kun je ‘m met dit schip naar de Nieuwe Wereld brengen. Je mag met deze ‘plek’ ook een terreintegel met fabriek omdraaien en dan een fabriek in overeenkomstige kleur uit je voorraad op het schip zetten.
Tot slot kun je nog maximaal het aantal aangegeven grondstoffen uit je voorraad van de Oude Wereld op de tegel leggen.
Je mag meerdere ruimteschepen laten transporteren, maar elk schip kan in deze fase slechts 1 reis maken. Dat is van Oud naar Nieuw (energiekosten staan op de ruimteschiptegel) of van Nieuw naar Oud (kost altijd 1 energie).
NB: Voor schepen die van Nieuw naar Oud gaan betaal je met energie uit de Nieuwe Wereld. Voor schepen van die Oud naar Nieuw gaan betaal je met energie uit de Oude Wereld.
Als schepen in de Nieuwe Wereld aankomen los je ze direct (aan de Nieuwe Wereldzijde van je spelersbord!):
- Stadion(s) leg je naast je spelersbord.
- Fabriekstegels leg je op je spelersbord.
- Schijfjes leg je op je spelersbord.
- Grondstoffen leg je op je spelersbord.
Fase 4: Beurtvolgorde bepalen
Stadions en (ontwikkelde) technologietegels leveren blije gezichtjes op. De speler die op dit moment de meeste blije gezichtjes heeft krijgt de 1e positie, enzovoorts. Is er een gelijkspel? Dan wissel je de fiches om.
Fase 5: Vooruitgang
Tijdens deze fase schuiven spelers hun schijfjes op het ontwikkelingsspoor naar voren.
Voordat dit gebeurt, schuift iedereen eerst zijn of haar schijfjes naar de buitenste baan, ofwel de passeerstrook.
Daarna telt elke speler alle krachtniveaus van diens uitgevoerde acties bij elkaar op. Deze totale waarde bepaalt hoeveel vakjes je schijfjes naar voren moeten. Dit handel je in beurtvolgorde af.
Je moet precies zoveel stappen zetten als de totale waarde van je krachtniveau, maar je mag dit wel over je 2 schijfjes verdelen zoals jij dat wil. De enige uitzondering is dat er niet meer dan 1 overgang tussen de 2 schijfjes mag zitten.
Overgang? Yes, op het ontwikkelingsspoor vind je 4 overgangen. Hier gaan beide schijfjes een keer over heen. Bij zowel het eerste als tweede schijfje gebeurt er iets. Bij de eerste overgang wordt bijvoorbeeld je productie in de Oude Wereld verlaagd en na het passeren van de tweede, derde en vierde overgang mag je in respectievelijk de woestijn, het bos en de oceaan op de Nieuwe Wereld bouwen.
De tweede overgang is ook nog cruciaal omdat die definieert vanuit welke wereld je energie moet betalen om acties uit te voeren.
Weet je hoe je het aantal stapjes wil verdelen? Dan zet je jouw schijfjes op de vrije velden van de binnenste strook. Staat er al een fiche? Dan ga je naar de middelste strook (in een spel met 3 of 4 spelers) of laat je het schijfje in de passeerstrook staan (in een spel met 1 of 2 spelers).
De velden kunnen twee dingen opleveren. Ten eerste een direct effect zoals een grondstof of technologieontwikkeling. Ten tweede een nederzettingssymbool (zon of portaal). Deze heb je soms nodig om je op een bepaald terrein in de Nieuwe Wereld te kunnen vestigen.
Fase 6: Bonussen
Tijdens deze fase kijken spelers – wederom in beurtvolgorde – of ze in aanmerking komen voor de eindejaarsbonus. Komt jouw totale krachtniveau (van de acties) overeen met één van de twee cijfers op de bonuskaart van dit jaar? Dan krijg je betreffende bonus.
NB: Je kunt een mildere versie spelen waarbij de waarde niet precies overeen hoeft te komen.
Fase 7: Opschonen
Tot slot ga je de volgende ronde voorbereiden:
- Zet het jaarfiche 1 veld vooruit.
- Onthul een nieuwe bonuskaart voor het volgende jaar.
- Verwijder het stadion-, ruimteschip- en infrastructuurkaart onder het kruis, schuif alles door en vul aan.
- Neem al je gespeelde actiekaarten terug en reset je actiespoor naar veld 0.
3 – Acties
Het vlees van het spel zit vooral in het uitvoeren van acties. Hieronder ligt ik kort te verschillende acties nog even toe.
Infrastructuurverplaatsing: Neem een beschikbare infrastructuurkaart (en vul direct de voorraad aan) óf speel een infrastructuurkaart uit je hand door de kosten links bovenin de kaart te betalen. De grondstoffen waarmee je betaalt moeten uit de Nieuwe Wereld komen. Je legt de kaart ook aan die zijde van je spelersbord. Zodra je voldoet aan de voorwaarde op deze kaart verhoog je de productieniveaus.
Technologieonderzoek: Met deze actie kun je technologietegels ‘voltooien’. Dit doe je altijd van boven naar beneden. Tegels met 1 stip hoef je één onderzoeksactie voor te doen. Voor tegels met 2 en 3 stippen moet je twee onderzoeksacties doen. Bij de eerste actie leg je het schijfje links. Bij de tweede actie rechts. Voltooide technologietegels leveren eenmalige voordelen of permanente effecten op.
Fabriek ontwikkelen: Fabriekstegels liggen in je persoonlijke voorraad. Voordat je ze kunt gebruiken moet je ze echter eerst ontwikkelen. Je betaalt met deze actie een grondstof in dezelfde kleur als de fabriek, neemt de tegel en legt de tegel op je spelersbord aan de zijde vanuit waar de betaalde grondstof vandaan kwam.
NB: Ligt de fabriekstegel in de Oude Wereld? Dan moet je deze in Fase 3: Transport naar de Nieuwe Wereld verschepen voordat je ‘m kunt vestigen.
Klonen / Voortplanten: Deze actie kan alleen in de Nieuwe Wereld. Betaal 1 voedsel (uit de Nieuwe Wereld!) en leg 2 schijfjes op je spelersbord aan de zijde van de Nieuwe Wereld. Deze schijfjes kunnen met de actie vestigen worden gebruikt om op het speelbord te plaatsen.
Vestigen: Met deze actie kun je jezelf vestigen in de Nieuwe Wereld. Je hebt 4 terreinsoorten: Toendra, Woestijn, Bos en Oceaan. Toendra kun je jezelf altijd vestigen. Voor de andere terreinsoorten moet je eerst vorderen op het ontwikkelingsspoor. Daarnaast heb je voor sommige terreinen nederzetsymbolen nodig (je schijfje moet dan bij zo’n symbool – of symbolen – staan op het ontwikkelingsspoor).
Om te vestigen plaats je een fabriekstegel en/of schijfje(s) van je spelersbord op het terrein van de Nieuwe Wereld. Een fabriek plaatsen kost niks. Voor elk schijfje dat je legt moet je 1 staal (uit de Nieuwe Wereld) betalen. Je moet het volledige terrein vullen. De fabriekstegel verhoogt je productie van die specifieke grondstof. Een schijfje kan de productie met 1, 2 of zelfs 3 verhogen.
Ruimteschip bouwen: Met deze actie kies je één van de drie ruimteschepen onder het bord, betaal je de grondstoffen (linksboven op de tegel aangegeven) uit één wereld en leg je de ruimteschiptegel naast je spelersbord in die wereld. Schuif tot slot alle tegels door tot het kruis en vul aan.
Stadion bouwen: Met deze actie kies je één van de drie stadions onder het bord, betaal je de grondstoffen (boven op de kaart aangegeven) uit één wereld en leg je de kaart naast je spelersbord in die wereld. Schuif tot slot alle kaarten door tot het kruis en vul aan.
4 – Einde van het spel
Zodra een speler zijn of haar productiefiches op niveau 8 of hoger heeft én 3 stadions in zijn of haar bezit heeft in de Nieuwe Wereld, wordt het einde van het spel geactiveerd.
Gebeurt dit tijdens de actiefase? Dan krijgt iedereen in beurtvolgorde nog één actie (behalve als je gepast hebt).
Gebeurt dit tijdens een andere fase? Dan eindigt het spel na die fase.
Nu past iedereen zijn of haar laagste productiefiche aan:
- -1 Voor elk straffiche.
- -1 Voor elke Oude Wereld locatie die niet geëvacueerd is.
- -1 Voor elk stadion dat je mist.
- +2 Als je de meeste blije gezichten hebt.
- +1 Als je de op één na meeste blije gezichten hebt.
Heb je meer fiches die het laagste zijn en moet je minderen? Kies er dan één.
Heb je meer fiches die het laagste zijn en krijg je +2? Verdeel dan over 2 fiches.
Vervolgens wordt de winnaar bepaald:
Eerst wint de speler die – na min- en pluspunten – nog steeds aan de overwinningsvoorwaarden voldoet. De tiebreaker is de meeste blije gezichten.
Voldoet niemand aan de overwinningsvoorwaarden? Dan wint de speler met het laagste productiefiche van de hoogste waarde. De eerste tiebreaker is 3 of meer stadions en de tweede tiebreaker de meeste blij gezichten. Nog steeds gelijk? Kijk dan naar het volgende productiefiche dat het hoogste is, enzovoorts.
5 – Varianten
Er zijn 2 varianten voor Evacuation en 2 modules die je kunt toevoegen.
De eerste variant is de Puntenvariant. Je voegt persoonlijke doelkaarten toe en het spel eindigt na de 4e ronde (er is dus geen race). Je krijgt punten voor je laagste productiefiche, doelkaarten, straf- en bonusfiches en blije gezichten. De speler met de meeste punten wint het spel.
De tweede variant is de Geavanceerde Actievariant. Deze kun je in zowel de Race- als Puntenvariant spelen. Met deze variant trekt elke speler aan het begin van de ronde 7 actiekaarten en houdt er 4. Je kunt deze kaarten open spelen en de acties op de kaarten doen óf ze gedekt onder een groep van je spelersbord schuiven om daar een actie van te doen.
Veel actiekaarten bieden 2 acties die je in een volgorde naar keuze mag doen. Bij fase 5 en 6 tel je de krachtniveaus van groepen én alle door jou gespeelde kaarten bij elkaar op. Fase 6 kent overigens een makkelijkere variant zodat je de bonus sneller kunt verdienen. In fase 7 schud je alle gespeelde actiekaarten door de stapel en daarna vult elke speler aan tot 7 om weer af te leggen tot 4.
De eerste module die je kunt toevoegen zijn Openbare Doelen. Je speelt elk spel met 3 van deze kaarten. Zodra een speler aan de voorwaarden op één zo’n kaart voldoet, neemt hij deze kaart. Hij of zij mag later de aangegeven kosten op de kaart betalen om de kaart te spelen en bijbehorend voordeel te ontvangen.
De tweede module is de Lijn Meerderheid. Met deze module worden er een aantal lijnen gedefinieerd op de Nieuwe Wereld. Aan het einde van het spel scoor je punten naar gelang het aantal gebieden in elke lijn waar jij gevestigd bent. De speler met de meeste, bezette terreinen scoort 6 punten, de tweede plaats 4 punten en de derde 1 punt.
Tot slot is er nog een Solo Variant, maar dat is bij veel spellen al standaard.
Nu ben jij aan de beurt!
In dit blog vertelde ik je hoe je Evacuation speelt. Via onderstaande links vind je m’n andere blogs over dit spel.
Heb je nog een vraag over de spelregels? Stel je vraag gerust in een reactie.
Voor de hoofdafbeelding heb ik gebruik gemaakt van een foto van Pete Linforth via Pixabay.