Khôra (Rise of an Empire) Bordspel: Review, Speluitleg + Unboxing!

Een vriend van me zegt weleens dat White Goblin Games vooral de mooie spellen uitbrengt in Nederland. En ja, daar ben ik het wel mee eens.

Khôra: Rise of an Empire is voor mij zonder twijfel weer een bordspel die er vanuit esthetisch oogpunt bovenuit springt. Maar is het verder ook een leuk spel?

In dit blog vind je weer veel foto’s, de speluitleg én mijn Khôra bordspel review!

Voordat je begint met lezen: White Goblin Games gaf mij het bordspel Khôra Rise of an Empire zodat ik er een interessant blogartikel over kon schrijven. Dit artikel is dus gesponsord. Maar ik heb mijn redactionele vrijheid behouden en volledig zelf bepaald wat ik in dit artikel heb gezegd.

Zoals je vroeger in het Oude Griekenland meerdere Poleis vond die om de macht streden, zo vind je in dit blog meerdere onderwerpen:

1. Algemene Informatie
2. Unboxing
3. Speluitleg
4. Playthrough (video)
5. Review
6. Waar te koop?

1 – Algemene Informatie

• Soort spel: Bordspel
• Aantal Spelers: 2-4 Personen
• Speelduur: 75 Minuten
• Vanaf Leeftijd: 14 Jaar
• Uitgever: White Goblin Games
• Spelauteur: Head Quarter Simulation Game Club
• Illustrator: David Chapoulet & Jocelyn ‘Joc’ Millet
• Te koop bij: bol.com – Spellenrijk.nl – WhiteGoblinGames.nl – Spelhuis.be

2 – Unboxing

Deze unboxing bestaat uit 2 delen. Eerst geef ik een lijst van het speelmateriaal dat er in de doos zit. Daarna laat ik foto’s zien van het speelmateriaal.

Laten we maar eens naar wat foto’s kijken.

Hieronder zie je de voorkant van de doos:

En dit is de achterkant:

De binnenkant komt met een mooie inlay, waar alles goed in past:

Je vindt de Khôra spelregels terug in een boekje van 16 bladzijden:

Ik heb het speelbord even in tweeën gedeeld. Hieronder zie je het linkerdeel en daarna het rechterdeel. Op het linkerdeel vind je 4 sporen en plek voor 5 soorten prestatiefiches. Op het rechterdeel vind je plek voor kennisfiches.

Voor elke speler is er een stadsbord:

Links in de stadsborden past een stadstegel naar keuze:

Hieronder zie je Thebe, Sparta, Athene, Argos, Korinthe, Miletus en Olympia. De kwaliteit van het artwork is veel scherper dan dat mijn camera kon laten zien ;).

Elke speler krijgt 3 dobbelstenen in zijn of haar kleur:

Daarnaast krijgt elke speler diverse markeerstenen. Op de stadstegel komen de markeerstenen voor het ontwikkelingsspoor:

Op het stadsbord komen rechts de markeerstenen voor het Economie-, Cultuur- en Legerspoor:

Op het speelbord komen de markeerstenen voor (van boven naar beneden) Bevolking, Belasting, Aanzien en Legertroepen:

En dan zijn er natuurlijk nog fiches om de punten bij te houden én een 90-punten tegel voor als je zoveel punten haalt:

Ook krijgt elke speler 5 prestatiefiches. Zodra de speler als eerste een prestatie haalt, mag hij of zij het bijbehorende fiche op het bord leggen.

Tot slot krijgt elke speler 7 opdrachttegels. Allemaal hetzelfde, behalve de kleur:

Hieronder zie je de verschillende actietegels (Filosofie, Wetgeving, Cultuur, Handel, Leger, Politiek en Ontwikkeling:

Hieronder zie je de kennisfiches. Je hebt zonder- en met lauwerkrans. Beide dienen dezelfde functie, maar de lauwerkrans draagt ook nog bij aan punten.

Dan hebben we natuurlijk ook nog drachmen, de oude Griekse munteenheid:

En filosofiefiches:

Dan zijn er nog politiekkaarten. De gele hebben een direct effect, de paarse een permanent effect en de rode leveren een puntenbijdrage aan het einde van het spel:

Tot slot zijn er nog gebeurteniskaarten. Elke ronde wordt er een gespeeld en die zorgt voor een bepaald (negatief of positief) effect:

3 – Khôra Bordspel: Speluitleg

Mocht je een vraag hebben over de spelregels van het Khôra Bordspel? Stel ‘m dan gerust in een reactie!

Hieronder lees je eerst mijn korte Khôra speluitleg. Daarna vind je ook nog een uitgebreide uitleg.

Hieronder vind je mijn uitgebreidere spelregels van Khôra: Rise of an Empire. Die deel ik op in de volgende onderdelen:

1. Voorbereiding
2. Spelverloop
3. Het verloop van een ronde
4. Acties
5. Filosofiefiches
6. Einde van het spel

3.1 – Voorbereiding

Elke speler kiest een kleur, neemt bijbehorende actietegels en stadsbord. Daarnaast plaatst hij of zij daar een willekeurige stadstegel in. Vervolgens legt elke speler zijn markeerstenen, prestatiefiches en dobbelstenen op de juiste plek en neemt 4 drachmen.

Plaats het speelbord daarna op tafel. Nu plaatst elke speler de overige markeerstenen op de juiste sporen van het speelbord. Vul vervolgens het bord rechts met kennisfiches. Overgebleven kennisfiches mogen naast het speelbord. Leg ook de filosofiefiches en drachmen naast het bord als voorraad.

Leg de gebeurteniskaart De Verovering van het Perzische Rijk gedekt op tafel en houd Groeiende bevolking apart. Schud de overige 14 gebeurtenissen, leg er 7 gedekt op het Perzische Rijk en plaatst daar Groeiende Bevolking gedekt op.

Schud tot slot de politiekkaarten en geef elke speler er 5. Elke speler kiest er 1, geeft de andere 4 door naar links en kiest er weer 1. Dit herhalen de spelers totdat ze allemaal 5 kaarten hebben gekozen.

Als het goed is heb je nu zoiets als hieronder voor je liggen:

3.2 – Spelverloop

Je speelt het bordspel Khôra: Rise of an Empire in 9 rondes. Na de 9e ronde worden er punten geteld en wint de speler met de meeste punten.

3.3 – Het verloop van een ronde

Elke ronde bestaat uit de volgende fasen:

1. Gebeurteniskaart opendraaien
2. Belasting innen
3. Dobbelstenen werpen & acties kiezen
4. Acties uitvoeren
5. Vooruit op voortgangssporen
6. Gebeurteniskaart afhandelen
7. Presentaties gehaald

(1) Eerst wordt de bovenste gebeurteniskaart van de trekstapel open gedraaid. Gebeurtenissen worden pas in fase 6 afgehandeld. Zo weet je wat je te wachten staat en kun je er misschien nog iets aan doen. Overigens zijn de 1e en 9e gebeurtenis elk spel hetzelfde en wordt de 1e gebeurteniskaart als enige in fase 3 afgehandeld.

(2) Als tweede gaan alle spelers belasting innen. Elke speler ontvangt drachmen gelijk aan de positie van zijn markeersteen op het belastingspoor.

(3) Daarna werp je al je dobbelstenen (dat zijn er standaard 2, maar je kunt tijdens het spel een 3e verdienen). Koppel vervolgens de dobbelsteen in het geheim aan actietegels (niet dezelfde). Dan draait iedereen de gekozen tegels open.

De waarde van de dobbelsteen bepaalt in principe welke actietegel je maximaal kunt kiezen. Echter, je kunt ook actietegels kiezen met een hogere waarde dan jouw dobbelsteen. Je moet dan alleen het verschil ‘betalen’ door met je markeersteen naar beneden op het bevolkingsspoor te gaan. Heb je niet genoeg? Dan moet je een lagere actie kiezen.

(4) Dan is het tijd om acties uit te voeren. Spelers kunnen alle acties, behalve actie 4, tegelijkertijd uitvoeren. Ze beginnen eerst bij actietegel 0, dan 1, enzovoorts. Ik zal in het volgende deel wat dieper in gaan op de acties.

(5) Na de acties mogen alle spelers, beginnend bij de startspeler, één vakje vooruit op één voortgangsspoor. Je betaalt de kosten en ontvangt een eventuele bonus. Filosofiefiches en sommige politiekkaarten maken dat je meer vakjes omhoog kunt (mits je dat kunt betalen).

(6) Als iedereen vooruit is gegaan wordt de gebeurteniskaart afgehandeld. Gebeurtenissen kunnen:

• voordelig zijn voor iedereen
• nadelig zijn voor iedereen
• voordelig zijn voor de ene speler en nadelig voor de ander

(7) Tot slot wordt er gecontroleerd of spelers prestaties hebben gehaald. Zodra een speler (of meer tegelijkertijd) als eerste aan een bepaalde eis voldoen, dan mag hij of zij het prestatiefiche op het speelbord leggen.

Ben jij de enige? Dan mag je 1 vakje vooruit op óf het belastingspoor óf het aanzienspoor. Zijn er meer spelers? Dan mag elke speler 1 vakje vooruit op het belastingspoor. Haal je een prestatie die al eerder is gehaald door een ander? Dan krijg je niks.

3.4 – Acties

Tijdens de actiefase kun je dobbelstenen inzetten om uit 7 verschillende acties te kiezen. Per dobbelsteen mag je 1 actie uitvoeren. De waarde van de dobbelsteen bepaalt welke actie je mag doen.

Is de waarde van je dobbelsteen lager? Dan mag je het verschil compenseren door je markeersteen op het bevolkingsspoor te verlagen.

Hieronder zie je welke acties er zijn:

Voor de Actietegel 0 – Filosofie heb je een willekeurige dobbelsteen nodig. Met deze actie krijg je 1 filosofiefiche (daarover later meer).

Voor de Actietegel 1 – Wetgeving heb je een dobbelsteen van minimaal waarde 1 nodig. Met deze actie krijg je 3 bevolking (zet je markeersteen 3 vakjes vooruit op het bevolkingsspoor) en trek je 2 politiekkaarten waar je er 1 van mag houden.

Voor de Actietegel 2 – Cultuur heb je een dobbelsteen van minimaal waarde 2 nodig. Met deze actie krijg je punten gelijk aan het niveau van je cultuurspoor.

Voor de Actietegel 3 – Handel heb je een dobbelsteen van minimaal waarde 3 nodig. Met deze actie krijg je 1 drachme meer dan het niveau van je economiespoor. Daarna mag je 1 kennisfiche kopen voor 5 drachme.

Voor de Actietegel 4 – Leger heb je een dobbelsteen van minimaal waarde 4 nodig. Met deze actie krijg je legertroepen gelijk aan het niveau van je legerspoor. Daarna mag je 1 veroveringsactie uitvoeren: als je genoeg legertroepen hebt, mag je een kennisfiche én bijbehorende bonus van het bord nemen. Je leidt bijna altijd een aantal verliezen: schuif je markeersteen van legertroepen dat aantal terug op het spoor.

Voor de Actietegel 5 – Politiek heb je een dobbelsteen van minimaal waarde 5 nodig. Met deze actie mag je 1 politiekkaart spelen. Je moet de eventueel aangegeven drachme (linksboven) betalen en/of de eventueel aangegeven kennisfiches (rechtsboven) in je bezit hebben. Kennisfiches hoef je niet af te geven! Een politiekkaart kan een direct effect, permanent effect of effect aan het einde van het spel hebben.

Voor de Actietegel 6 – Ontwikkeling heb je een dobbelsteen van minimaal waarde 6 nodig. Met deze actie mag je jouw ontwikkelingssteen 1 niveau verhogen. Wil je dit doen? Dan moet je de aangegeven hoeveel drachme betalen en de aangegeven kennisfiches in je bezit hebben. Ontwikkelen levert je altijd een of meer voordelen op.

3.5 – Filosofiefiches

Dan zijn er ook nog filosofiefiches. Deze kun je inzetten op de volgende 3 manieren:

Lever tijdens de dobbelsteenfase 1 filosofiefiche in om 3 bevolking te krijgen. Je mag dit zo vaak doen als je wilt.

Lever tijdens de politiekactie of ontwikkelingsactie 2 filosofiefiches in tijdelijk één kennisfiche minder te bezitten. Je mag dit zo vaak inzetten als je wilt.

Lever tijdens de voortgangsfase 1 filosofiefiche in om 1 extra niveau op een spoor van je stadsbord naar keuze omhoog te gaan. Je mag dit zo vaak doen als je wilt. Wél moet je de kosten betalen!

3.6 – Einde van het spel

Na ronde 9 eindigt het spel direct. Neem nu het aantal punten op het scorespoor en tel daar de volgende punten bij op:

• Punten voor ontgrendelde ontwikkelingen
• Punten voor gespeelde politiekkaarten
• Punten voor je Aanzien x het aantal kennisfiches met lauwerkrans

De speler met de meeste punten wint. Bij een gelijkspel wint de gelijkspelende speler met het meeste geld. Daarna delen ze de winst.

4 – Khôra Bordspel: Playthrough

Ik heb onderstaande video gemaakt om je een korte speluitleg van Khôra te geven en om te laten zien hoe je Khôra van A tot Z moet spelen:

5 – Khôra Bordspel: Review

Om mijn mening zo goed mogelijk te geven, deel ik deze Khôra bordspel recensie op in de volgende onderdelen:

• Thema & Vormgeving
• Spelregels & Toegankelijkheid
• Strategie of Geluk?
• Spelmechanisme
• Interactie
• Herspeelbaarheid

Thema & Vormgeving

Laat ik eens beginnen met de look&feel. Wauw, hier houd ik van. Ik vind het artwork van Khôra er niet alleen prachtig uitzien, maar het speelmateriaal ook van hoge kwaliteit. Je kunt zien dat er veel tijd naar het design en ontwerp is gegaan. Elke markeersteen heeft zo zijn eigen vorm en/of opdruk. En ook de speciaal ontworpen insert getuigt van aandacht voor de algehele ervaring.

Niet gek misschien. Want zowel IELLO staat internationaal bekend om hoogwaardige producties. En White Goblin Games staat dat in Nederland.

Thematisch vind ik Khôra eerlijk gezegd wel wat minder. Je hebt weliswaar de unieke stadsborden die zo hun eigen politieke agenda hebben en op basis daarvan een vertrekpunt voor je strategie bepalen. En er zijn weliswaar diverse kaarten die teruggrijpen op een stukje historie. Maar that’s it. Het is niet dat ik een heel epos had verwacht, maar toch… het is het oude Griekenland waar gevechten centraal staan.

Al met al: Khôra is een productie van buitengewoon hoge kwaliteit, maar thematisch minder sterk.

Spelregels & Toegankelijkheid

Dan de Khôra spelregels. Deze zijn naar mijn mening erg goed opgezet. Duidelijk, to the point en met een buitengewoon fijne opmaak; Niet teveel tekst bij elkaar, veel witregels tussen alinea’s en goede illustraties ter verduidelijking. Love it.

Mijn enige gezeur is dat ik graag bij de actie Veroveren had gelezen dat kennisfiches mét een lauwerkrans bijdragen aan punten. Dit kwam ik echter pas achteraan de spelregels tegen. Dus tot die tijd zat ik in mijn hoofd met ‘wat doen die lauwerkransen nou eigenlijk?’

Enfin, dat is muggenziften. Laten we verder gaan.

Khôra is niet per se moeilijk. Wél denk ik dat je even moet doorhebben hoe die sporen werken en hoe acties ermee samenhangen. Want ga je op het ene vooruit, dan heeft dat weer invloed op de ander. Voer je actie X uit, dan ga je vooruit op spoor Y. Heb je dat eenmaal door (en ik denk dat de meesten dat na 1 potje wel hebben), dan wordt Khôra ineens een stuk beter te doen.

Khôra valt denk ik onder een medium weight eurogame. Dat maakt dit bordspel zeker niet geschikt voor iedereen, maar fervent bordspelers kunnen dat prima aan.

Strategie of Geluk?

Je kunt met Khôra: Rise of an Empire een doel bepalen en daar een strategie aan hangen om het doel te behalen. Die lange termijn visie maakt dat ik Khôra in deze review dan ook als strategisch bordspel omschrijf.

Maar.

Ik heb als test 2x geprobeerd om iets totaal anders te doen. Iets anders dan wat verstandig was o.b.v. mijn stadstegel. En wat bleek? Ik ging kapot. Ik werd kei- en keihard ingemaakt door m’n tegenstanders. Dus ja, Khôra heeft zeker een strategisch kaliber. Maar die strategie wordt wel gedicteerd door de stadstegel die je krijgt. Je moet die immers volgen om überhaupt te kunnen winnen.

En dan zijn er nog de dobbelstenen. Deze bepalen uiteindelijk welke acties je kunt doen. Het gevolg is dat je met een slechte worp misschien niet de gewenste actie kunt doen. Nou is één worp nog te overzien, maar 2, 3 of zelfs 4 slechte worpen wordt een ander verhaal.

Je speelt namelijk 9 rondes en dat betekent dus 18 acties (3e dobbelsteen niet meegerekend). Een paar slechte worpen drukt dan een behoorlijke stempel op je strategie.

Gelukkig heb je nog het bevolkingsspoor. Daarmee kun je diverse slechte worpen compenseren, maar dat zal niet altijd lukken. En die specifieke situaties kunnen dan erg vervelend zijn.

Dus. Khôra is strategisch, maar hoe succesvol je bent, hangt deels af van geluk.

Spelmechanisme

De spelmechanismen in Khôra vind ik lastig te definiëren. Je voert acties uit met dobbelstenen. Dat heeft wel wat weg van dice placment. Alleen is er geen concurrentie op de beschikbare acties.

Daarnaast kun je investeren in bepaalde kwaliteiten (sporen), zodat je daar gedurende de rest van het spel profijt van hebt. En je hebt natuurlijk politiekkaarten met een permanent effect. Die combinatie laat het zelfs een beetje op engine building lijken.

Heel misschien zou je zelfs kunnen zeggen dat Khôra een civilization game is. Je bouwt immers je eigen beschaving op. Alleen vind ik het dan wel een hele milde, toegankelijke civilization game :).

Hoe dan ook: Khôra speelt uitermate vloeiend. Zo kun je beurten voor een groot deel simultaan uitvoeren en duren acties niet zo lang. Dit zorgt voor weinig downtime en dat is erg prettig. Zeker voor een spel van dit kaliber.

Interactie

Khôra heeft niet veel interactie. Eigenlijk zit er maar op 2 plekken interactie:

• Kennisfiches
• Gebeurtenissen

Voor de kennisfiches op het bord geldt, wie eerst komt, eerst maalt. Daar kunnen spelers elkaar dus een beetje dwarszitten of per ongeluk iets voor elkaars neus weggrijpen. Een milde vorm van interactie waarbij de startspeler een voordeel heeft.

En dan de gebeurtenissen. Er zijn diverse gebeurteniskaarten die een beloning en een straf opleveren voor respectievelijke de speler met de meeste- en de minste legertroepen. Ook hier zit een lichte vorm van interactie, omdat je er in een ronde kortstondig voor strijdt om niet de zwakste te worden.

Herspeelbaarheid

Ik vind de herspeelbaarheid van Khôra prima. Niet bijzonder hoog, maar ook niet laag.

Laat ik eens beginnen met de argumenten die een hoge herspeelbaarheid onderbouwen. Ten eerste kun je variëren met stadstegels, trek je altijd andere politiekkaarten en zijn de gebeurtenissen niet snel hetzelfde. Ten tweede dobbel je nooit hetzelfde. Ten derde speel je Khôra relatief snel. Je trekt het dus ook sneller uit de kast.

Het argument die een lage herspeelbaarheid onderbouwt is al eerder aan bod gekomen in m’n review. Namelijk dat de gekozen stadstegel dicteert welk pad je het beste kunt volgen. En hoewel dat pad elke keer wat zal verschillen, weet ik niet of de 7 stadstegel daar genoeg variatie voor bieden.

6 – Khôra Bordpel: Waar te koop?

Je kunt het bordspel Khôra: Rise of an Empire o.a. bestellen op bol.com, Spellenrijk.nl, WhiteGoblinGames.nl en Spelhuis.be.

Nu ben jij aan de beurt!

In dit blog heb ik je verteld over het bordspel Khôra: Rise of an Empire. Het werd bedacht door de Head Quarter Simulation Game Club en internationaal uitgebracht door IELLO. White Goblin Games verzorgt de distributie in Nederland.

Ik liet je foto’s zien van al het speelmateriaal, gaf je de speluitleg én deelde mijn Khôra: Rise of an Empire review met je.

Als je nog vragen hebt over dit bordspel, stel ze dan gerust in een reactie. Wil je graag je eigen review delen? Dan hoor ik je mening graag ook in een reactie, zodat andere lezers er nog wat aan hebben :)!

Voor de hoofdafbeelding van dit blog heb ik een foto gebruikt van Dominick Vietor via Pixabay.